Λέσβος: Εγκαίνια στο Αναμορφωμένο Μουσείο Βρανά με συναυλία του Γ. Νταλάρα – Το ιστορικό της ανακαίνισης

Το Μουσείο Ελαιοτριβείο (Βρανά) στον Παπάδο της Λέσβου, ύστερα από 23 χρόνια από την πρώτη αναστηλωτική παρέμβαση και μετατροπή του σε Μουσείο, ανακαινίστηκε ριζικά την διετία 2021-2023, και εγκαινιάζει ένα νέο ελπιδοφόρο κύκλο προσφοράς στον πολιτισμό του τόπου με μια μεγάλη πανηγυρική συναυλία ενός κορυφαίου καλλιτέχνη.

Το απόγευμα του Σαββάτου 29 Ιουλίου, στις 7:30 το βράδυ, θα γίνει στη μικρή αυλή του Μουσείου Ελαιοτριβείου (Βρανά) η λιτή τελετή των εγκαινίων του ανακαινισμένου Μουσείου κατά την οποία ο Πρόεδρος της Πολιτιστικής Εταιρείας Αρχιπέλαγος, Νίκος Σηφουνάκης, θα αναφερθεί στο ιστορικό της ανακαίνισης και στους στόχους της μελλοντικής του λειτουργίας και θα παρουσιάσει τους βασικούς συντελεστές του εγχειρήματος στους οποίους θα επιδοθούν αναμνηστικά. Η μικρή αυτή γιορτή, θα ολοκληρωθεί με ξενάγηση στους χώρους του Μουσείου Ελαιοτριβείου.

Η ριζική ανακαίνιση του Μουσείου Ελαιοτριβείου (Βρανά) και η νέα παρουσίαση των εκθεμάτων του, αποτελούν το επιστέγασμα των προσπαθειών της Πολιτιστικής Εταιρείας Αρχιπέλαγος να αναδείξει, με τη μετατροπή του σε μουσείο, ένα πολύτιμο στοιχείο μνήμης της βιομηχανικής Ιστορίας της Λέσβου, το παλιότερο βιομηχανικό συγκρότημα (ελαιοτριβείο) του νησιού και του Αιγαίου, που ιδρύθηκε το 1887 από τον παππού του νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη και λειτούργησε ανελλιπώς ως τις αρχές της δεκαετίας του 1970, για να παραδοθεί στη συνέχεια στη φθορά του χρόνου.

Η περιπέτεια της γέννησης του νέου μουσείου ξεκίνησε το 1997 με την αγορά του κτιρίου από τα μέλη της ‘’Εταιρείας Αρχιπέλαγος’’, που λίγο πριν είχε συσταθεί, με την αναστήλωση και αποκατάστασή του, και ακολούθησαν τα εγκαίνιά του από τον τότε πρόεδρο της Βουλής, τον αείμνηστο Δημήτρη Σιούφα.

Η πολύχρονη αυτή προσπάθεια υλοποίησε ένα όραμα σημαντικών προσωπικοτήτων, όπως του αείμνηστου σκηνοθέτη, Νίκου Κούνδουρου που υπήρξε Πρόεδρος της ‘’Εταιρείας Αρχιπέλαγος’’ επί 20 έτη, του ποιητή Λευτέρη Παπαδόπουλου Αντιπροέδρου της έως σήμερα, τον Αρχαιολόγο- καθηγητή Άγγελο Δεληβορριά, του αρχιτέκτονα και τ. Υπουργού Νίκου Σηφουνάκη, που με πρωτοβουλία του συστήθηκε και δημιουργήθηκε αυτός ο Πολιτιστικός Φορέας.

Στους χώρους του Μουσείου παρουσιάζονται τα στάδια και τα μέσα της μηχανοκίνητης ελαιουργίας, του σπάνιου αρχειακού υλικού των 155 τόμων που ανασύρθηκε από τα ερείπια του εργοστασίου. Επίσης, λειτουργούν δύο ξεχωριστές μόνιμες εκθέσεις: Η έκθεση «Ματιές σ’ ένα μνημείο» που περιλαμβάνει έργα σύγχρονων καλλιτεχνών εμπνευσμένα από το ελαιοτριβείο και η έκθεση «Η Λέσβος του Ελύτη» που παρουσιάζει τους ιδιαίτερους δεσμούς της ζωής και του έργου του μεγάλου ποιητή με τη γενέτειρα των γονιών του, στον πιο κατάλληλο χώρο, στο λιοτρίβι του παππού του. Το έργο της πλήρους ανακαίνισης τού Ελαιοτριβείου Μουσείου, καθώς και το έργο της νέας εκθεσιακής παρουσίασης των ιστορικών εκθεμάτων του, χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα Leader της Περιφέρειας Β. Αιγαίου, μέσω της Εταιρείας Τοπικής Ανάπτυξης Λέσβου (ΕΤΑΛ) με 393.000 ευρώ, και από την ‘’Εταιρεία Αρχιπέλαγος’’ και ιδιωτικές χορηγίες με 210.000 ευρώ. Η συνολική δαπάνη ανήλθε στις 610.000 ευρώ περίπου, αποτέλεσμα επιπρόσθετων εργασιών που προέκυψαν στην πορεία, όπως συμβαίνει με τα έργα αναστήλωσης και συντήρησης παλαιών κτηρίων.

Τα σημαντικότερα έργα που εκτελέστηκαν είναι, η ανακατασκευή όλων των κεραμοσκεπών στεγών του κτηρίου, η αντικατάσταση όλων των κουφωμάτων, η ανακατασκευή βιομηχανικού δαπέδου, η κατασκευή και συντήρηση ξύλινων δαπέδων, η αντικατάσταση των ηλεκτρολογικών και ηχητικών συστημάτων, η εγκατάσταση πλήρους νέου συστήματος πυρόσβεσης, και άλλα πολλά που ο επισκέπτης μπορεί πλέον να δει από κοντά απολαμβάνοντας μια καινούργια – και με σύγχρονη οπτική δοσμένη – μουσειολογική παρουσίαση των εκθεμάτων, όπως του σπάνιου αρχαίου Διπλού Λίθινου Ληνού (2ος- 3ος αιώνας π.Χ.), που δεσπόζει πλέον στον εσωτερικό χώρο του Μουσείου στην Α’ κεντρική αίθουσα.

Ένα εντυπωσιακό πλεονέκτημα που πρόσφερε στο Μουσείο Ελαιοτριβείο με το έργο της ριζικής ανακαίνισής του, είναι η εναλλακτική δυνατότητα λειτουργίας – μέσω μηχανισμού ηλεκτροκίνησης -, του ιστορικού μηχανολογικού εξοπλισμού του. Κάτι που σημαίνει ότι ένας μύλος, μία αντλία ή ένα πιεστήριο θα μπορούν να λειτουργούν πλήρως και συνεχώς, γεγονός που θα καταστήσει το Μουσείο ένα μοναδικό χώρο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, που θα μπορεί να δώσει στον επισκέπτη, στα οργανωμένα γκρουπ, στα σχολεία, και τους ερευνητές, μια πιστή εικόνα του τρόπου με τον οποίο γινόταν η έκθλιψη της ελιάς και η διαδικασία παραγωγής του ελαιόλαδου πριν από 136 χρόνια, όταν πρωτολειτούργησε του Ελαιοτριβείο Βρανά.

Η εκδήλωση θα ολοκληρωθεί με μια μεγάλη πανηγυρική συναυλία ενός κορυφαίου καλλιτέχνη, στις 21:00.

Ο Γιώργος Νταλάρας, σε μια συμβολική χειρονομία αναγνώρισης των προσπαθειών της Πολιτιστικής Εταιρείας Αρχιπέλαγος που δημιούργησε και λειτουργεί το σπάνιο αυτό θεματικό μουσείο, προσφέρει αφιλοκερδώς τη συμμετοχή του και μετά από πολλά χρόνια έρχεται στη Λέσβο, για να ξανασυναντήσει το κοινό του νησιού στη μεγάλη φιλόξενη αυλή του Μουσείου.

Το ιστορικό της ανακαίνισης

Όπως αναφέρεται σε σχετικό δελτίο τύπου, πριν είκοσι μήνες (Οκτώβριος του 2021) ξεκίνησαν οι εργασίες πλήρους ανακαίνισης του Μουσείου- Ελαιοτριβείο (Βρανά), της Πολιτιστικής ‘’Εταιρείας Αρχιπέλαγος’’ καθώς και το έργο της νέας εκθεσιακής παρουσίασης των ιστορικών εκθεμάτων του.
Μεταξύ των έργων που εκτελέστηκαν είναι:

• Ανακατασκευή όλων των κεραμοσκεπών- στεγών (εμβαδού 1.267 τ.μ.),
• Αντικατάσταση όλων των 55 κουφωμάτων (θυρών και παραθύρων),
• Ανακατασκευή Βιομηχανικού Δαπέδου συνολικής επιφάνειας 503,30 τ.μ.
• Νέα κατασκευή και συντήρηση Ξύλινων Δαπέδων, καθώς και συντήρηση δαπέδων σε τμήματα της Αίθουσας Εισόδου και σε τμήματα του Εσωτερικού Καφενείου, αλλά και των ραμπών 80,12 τ.μ.
• Αντικατάσταση των Ηλεκτρολογικών και Ηχητικών Συστημάτων,
• Νέα εγκατάσταση Συστήματος Πυρόσβεσης με Νέο Εξωτερικό Δίκτυο, Νέο Πιεστικό Συγκρότημα, Νέα Δεξαμενή Νερού, κ.α.
• Εξωραϊσμός των εξωτερικών χώρων στην Μεγάλη Αυλή, πέριξ των Μπατών της βόρειας εισόδου, του υπαίθριου μικρού θεάτρου, πέριξ της στέρνας κ.α.
• Νέος φωτισμός με νέα επιτοίχια φανάρια σε όλους τους εξωτερικούς χώρους, αλλά και στους υπέθριους εσωτερικούς χώρους
• Νέο σύστημα συναγερμού και καμερών καταγραφής
• Αναδιάταξη του φωτισμού στις Αίθουσες Αρχείου, Πινακοθήκης, και εισόδου
• Πλήρης ανακατασκευή της στέγης της Αίθουσας Ελύτη και μέρους της αίθουσας κυρίας εισόδου
• Νέα σιδερένια στέγαστρα προστασίας των κύριων εξωτερικών θυρών. Το σχέδιο βασίστηκε σε παλαιότερη σιδεροκατασκευή στεγάστρου, που διεσώθει στην πρόσοψη του κτηρίου και υπάρχει ακόμα
• Νέοι χρωματισμοί των εσωτερικών χώρων και κουφωμάτων
• Τσιμεντενέσεις σε σημεία ρηγματώσεων λιθοδομής (αίθουσα Ελύτη, Μπατές)
• Μονώσεις των θεμελίων εξωτερικά των κτηρίων του Αρχείου και της Πινακοθήκης
• Ανακατασκευή των κορνιζών από σοβά και σχιστόπλακες σε όλες τις απολήξεις των στεγών
• Ανακατασκευή του σοβά των μαντωμάτων σε θύρες και παράθυρα
• Συντήρηση όλων των σιδεροκατασκευών (σιδεριές παραθύρων, αλλά και μηχανημάτων)
• Τοποθετήθηκαν Νέες Ξύλινες κατασκευές (εσωτερικά κιόσκια- ανεμοφράκτες) στην αίθουσα της κύριας εισόδου, αλλά και των δυο Λαδαποθηκών, προκειμένου να διατηρείται σταθερή η εσωτερική θερμοκρασία

‘’ΝΕΑ ΜΟΥΣΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ’’

Αρχίζοντας από την μεταφορά στο εσωτερικό του κτηρίου εισόδου, του Αρχαίου Διπλού Ληνού, Μνημειακό Αρχαιολογικό Αντικείμενο των Ελληνιστικών χρόνων (2ος – 3ος π.Χ. αιώνας), και νέα παρουσίασή του

Την νέα σήμανση των χώρων και των αντικειμένων με επεξηγηματικές λεζάντες, σε σύγχρονη σχεδίαση

Ο Ιστορικός Μηχανολογικός Εξοπλισμός του εργοστασίου Αφων Ισηγόνη της Σμύρνης συντηρήθηκε και κατέστη λειτουργικός

Αναδιατάχθηκαν τα εξωτερικώς ευρισκόμενα διάφορα μεγάλα σιδερένια σκεύη, και το παλαιό κάρο μεταφοράς των βαρελιών, προστατευόμενα πλέον από το νέο σιδερένιο στέγαστρο στην εξωτερική πλευρά της αίθουσας εισόδου

‘’ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΚΙΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ’’

Ένα από τα σημαντικότερα έργα που υλοποιήθηκε, είναι η εναλλακτική δυνατότητα λειτουργίας μέσω Μηχανισμού Ηλεκτροκίνησης, του Ιστορικού Μηχανολογικού Εξοπλισμού του Μουσείου. Αυτό σημαίνει ότι ένας Μύλος, μία Αντλία και ένα Πιεστήριο, μέσω της μεταφοράς κίνησης από τους ιμάντες, θα μπορούν λειτουργούν πλήρως και συνεχώς.
Το Μουσείο- Ελαιοτριβείο μας, θα είναι ίσως το μόνο στην χώρα μας, αλλά και στην Ευρώπη, που θα μπορεί ανά πάσα στιγμή ο επισκέπτης να βιώσει πως ακριβώς γινόταν η έκθλιψη της ελιάς, και η διαδικασία παραγωγής του ελαιόλαδου.
Ιδιαίτερα σημαντικό θα είναι για τα σχολεία, τους μαθητές και φοιτητές, να βιώσουν αυτή την μοναδική εμπειρία, πως δηλαδή πριν από 136 χρόνια που πρωτολειτούργησε αυτό το Ελαιοτριβείο, γινόταν η παραγωγή του λαδιού.
Η ιστορική μηχανή TANGYE, μια από τις επτά σωζόμενες ανά τον κόσμο (οι άλλες έξι επίσης εκτίθενται σε Μουσεία), μνημείο της πετρελαιοκίνητης μηχανικής, επισκευάστηκε- συντηρήθηκε, και θα μπορεί να τίθεται σε λειτουργία, αλλά για λόγους παλαιότητας για την προστασία της, μόνο σε περιορισμένες περιπτώσεις.
Το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας Μ.Ι.Ε.Τ., που για άλλη μια φορά ανέλαβε την συντήρηση ορισμένων βιβλίων του Αρχείου, ένα έργο επιτακτικά αναγκαίο.

Όλα τα έργα μελετήθηκαν και πραγματοποιήθηκαν προκειμένου να πληρούν όλους τους περιβαλλοντικούς όρους, και όλα τα κριτήρια για την εξοικονόμηση ενέργειας.
Το έργο πραγματοποιήθηκε με την ένταξη στο πρόγραμμα LEADER Β. Αιγαίου, με την αριθμ. 836 απόφαση της 5ης Μαΐου 2019, και υλοποιήθηκε με την εποπτεία της ΕΤΑΛ Α.Ε.

Εγκεκριμένος τελικός προϋπολογισμός 393.062,10 ευρώ συν 66.820,56 ΦΠΑ ήτοι σύνολο 459.882,66 ευρώ

Όπως σε όλα τα αναστηλωτικά έργα σε παλαιά κτήρια ανακύπτει ανάγκη νέων ή επιπρόσθετων εργασιών, ή αυξομείωση των ποσοτήτων κάποιων κατηγοριών έργων
Οι υπερσυμβατικές εργασίες -πέραν της εγκεκριμένης παραπάνω δαπάνης-, ήταν της τάξης των 136.008,87 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ.

Το ποσό αυτό καλύφθηκε από τον Φορέα μας και από ιδιωτικές χορηγίες εξ ολοκλήρου.
Συνεπώς το συνολικό έργο που πραγματοποιήθηκε, προσθέτοντας και ορισμένες εκκρεμότητες που θα καλυφθούν από τον Φορέα μας, θα φτάσει συνολικά τις 620.000 ευρώ περίπου.

Στα σχεδόν είκοσι χρόνια βίου του Μουσείου, παρά τις μεγάλες προσπάθειες του αείμνηστου Προέδρου Ν. Κούνδουρου, του Αντιπροέδρου Λ. Παπαδόπουλου, των ολίγων ενεργών μελών μας, τα έσοδα του Μουσείου μας μετά βίας καλύπτουν την εξόφληση των λογαριασμών ΔΕΗ.

Κατορθώθηκε όλα αυτά τα χρόνια να κρατήσουμε και κρατάμε καθημερινά ανοιχτό το Μουσείο.
Είναι γνωστό ότι κανένα Μουσείο δεν ζει από τα έσοδα του.
Ο Πολιτιστικός μας Φορέας θα συνεχίσει να μεριμνά για την λειτουργεία του Μουσείου- Μνημείου μέχρις ότου οι οικονομικές δυνάμεις μας το επιτρέψουν.