Κορονοϊός και παιδιά: Γιατί τα παιδιά δεν είναι άτρωτα και άλλες ερωτήσεις

Για πολύ καιρό τα στοιχεία άφηναν να εννοηθεί ότι τα παιδιά είναι πολύ λιγότερο ευπαθή απέναντι στον κορωνοϊό. Την τελευταία εβδομάδα ωστόσο, ο θάνατος κάποιων παιδιών σε Βέλγιο και Μεγάλη Βρετανία δείχνουν ότι αυτό δεν ισχύει ακριβώς. Γιατί ο ιός φαίνεται να επηρεάζει τα παιδιά διαφορετικά;

Μέχρι στιγμής η γενική πεποίθηση είναι ότι ενώ ο κορωνοϊός μπορεί να έχει σοβαρές, ακόμη και θανάσιμες επιπτώσεις στους μεγαλύτερους ανθρώπους, τα στοιχεία αναφορικά με τα παιδιά είναι καθησυχαστικά.

Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποιες ανησυχητικές αναφορές ότι νέοι άνθρωποι μπορεί να επηρεαστούν σοβαρά από τον ιό. Αυτό σε συνδυασμό με το κλείσιμο των σχολεί και με την εφαρμογή μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης, έχουν ανησυχήσει αρκετούς γονείς, αναφέρει το BBC, το οποίο έθεσε σε τέσσερις επιστήμονες μια σειρά ερωτήσεων αναφορικά με τα παιδιά και την σχέση τους με τον κορωνοϊό.

Μπορούν να μολυνθούν τα παιδιά από κορωνοϊό;

Ναι, όπως ακριβώς και οι ενήλικες, και τα παιδιά που εκτίθενται στον κορωνοϊό μπορεί να μολυνθούν και να εμφανίσουν σημάδια του Covid-19. «Ο αριθμός των μολύνσεων στα παιδιά είναι ο ίδιος με εκείνων στους ενήλικες», εξηγεί ο Άντριου Πόλαντ, καθηγητής παιδιατρικής ανοσολογίας και νοσημάτων στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Απλώς όταν μολύνονται, τα συμπτώματά τους είναι πολύ πιο ήπια».

Σύμφωνα με στοιχεία του Κινεζικού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, τα παιδιά κάτω των 19 ετών αποτελούσαν το 2% των 72.314 κρουσμάτων Covid-19 στις 20 Φεβρουαρίου, ενώ μια αμερικανική μελέτη με 508 ασθενείς, ανέφερε ότι ποσοστό των παιδιών που νοσηλεύονταν ήταν το μικρότερο του 1% ενώ δεν υπήρχε καμία αναφορά για νεκρό παιδί.

«Ίσως αυτό οφείλεται στο ότι ο ιός ‘βρήκε’ αρχικά τους ασθενείς στα επαγγελματικά τους περιβάλλοντα ή στις ταξιδιωτικές τους μετακινήσεις» λέει ο βοηθός παιδιατρικών μεταδοτικών ασθενειών στο Νοσοκομείο Παίδων του Σαουθάμπτον, Σανχάι Πατέλ. «Τώρα που οι ενήλικες περνούν περισσότερη ώρα στο σπίτι με τα παιδιά τους, ίσως δούμε αύξηση στα ποσοστά παιδικών κρουσμάτων».

Επίσης, η πεποίθηση ότι τα παιδιά μολύνονται λιγότερο από τους ενήλικες, ειδικότερα τους ηλικιωμένους, ίσως να οφείλεται και στο γεγονός ότι, σε κάποιες χώρες, τα διαγνωστικά τεστ προσφέρονται σε όσους έχουν εμφανή συμπτώματα Covid-19, κάτι που τα παιδιά δεν έχουν σε μεγάλο βαθμό.

«Εμφανώς, νοσούν περισσότερα παιδιά από όσα νομίζουμε», λέει ο Πατέλ.

Γιατί ο ιός επηρεάζει διαφορετικά τα παιδιά σε σχέση με τους ενήλικες;

«Είναι μια σημαντική παρατήρηση που υπάρχει ήδη στην παγκόσμια βιβλιογραφία για τους κορωνοϊούς, ότι ακόμη και τα παιδιά με σημαντικά υποκείμενα νοσήματα, που υπόκεινται σε αντικαρκινικές ή ανοσοκατασταλτικές θεραπείες, επηρεάζονται πολύ λιγότερο από τους ενήλικες, ιδιαίτερα τους ηλικιωμένους», λέει ο Άντριου Πόλαντ, οι έρευνες του οποίους πρόσφατα έχουν πιστοποιήσει ένα εμβόλιο υποψήφιο για τον Covid-19.

Γενικά, τα παιδιά με Covid-19 εμφανίζουν ηπιότερα συμπτώματα. Ωστόσο, ένα 12χρονο κορίτσι από το Βέλγιο και ένα 13χρονο αγόρι από το Λονδίνο έχασαν πρόσφατα τη ζωή τους από τον κορωνοϊό, ενώ στην Κίνα ένας 14χρονος επίσης πέθανε μετά την μόλυνσή του από τον ιό.

Στοιχεία από κινεζική μελέτη αναφορικά με τον Covid-19 στα παιδιά, επιβεβαιώνουν ότι ελάχιστα πάνω από τα μισά εμφάνισαν ήπια συμπτώματα πυρετού, βήχα, πονόλαιμου, καταρροής στη μύτη, πόνων στο σώμα και φτερνίσματος. Περίπου το ένα τρίτο εμφάνισε σημάδια πνευμονίας, επίμονου πυρετού, παραγωγικού βήχα και ασθμαίνουσας αναπνοής, όχι όμως δύσπνοιας, η οποία εμφανίστηκε στις πολύ σοβαρές περιπτώσεις.

Ο Γκράχαμ Ρόμπερτς, παιδίατρος στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, εξηγεί:«Τα παιδιά (με Covid-19) επιβαρύνονται κυρίως στους ανώτερους αεραγωγούς (μύτη, στόμα και λαιμό), επομένως δεν εμφανίζουν στοιχεία κρυώματος παρά μόνο όταν ο ιός καταφέρει να προσβάλει και τις κατώτερους αεραγωγούς, όπως οι πνεύμονες».

Το ποσοστό των παιδιών που εμφάνισαν σοβαρά ή απειλητικά για τη ζωή τους συμπτώματα Covid-19 με δυσκολίες στην αναπνοή ήταν πολύ μικρότερο (6%) σε σχέση με αυτό των ενήλικων Κινέζων (19%). Ένα μικρό ποσοστό των παιδιών (1%) δεν εμφάνισαν κανένα απολύτως σημάδι μόλυνσης, παρότι νοσούσαν.

    «Η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου δολαρίων είναι αν η πλειοψηφία των νοσούντων παιδιών απλώς έχουν πολύ ήπια συμπτώματα ή αν τα παιδιά στην πραγματικότητα δεν μολύνονται από τον ιό όσο οι μεγαλύτεροι», λέει ο Πατέλ.

Γιατί τα συμπτώματα των παιδιών είναι πολύ πιο ήπια από των μεγάλων;

Ο ιός είναι τόσο νέος που δεν ξέρουμε στ’ αλήθεια το λόγο, λέει ο Ρόμπερτς, που είναι επίσης διευθυντής στο Κέντρο Ερευνών Αλλεργιών και Άσθματος στο Νιούπορτ του Ηνωμένου Βασιλείου.

«Ένας από τους πιθανούς λόγους είναι ότι ο ιός χρειάζεται μια πρωτείνη στην επιφάνεια των κυττάρων (υποδοχείς) προκειμένου να μπει στο κύτταρο και να αρχίσει να προκαλεί προβλήματα. Τα παιδιά έχουν λιγότερους υποδοχείς στους κατώτερους αεραγωγούς (πνεύμονες) από ό,τι στους ανώτερους (μύτη, στόμα και λαιμό)».

Αυτό ίσως εξηγεί για ποιο λόγο η ίωση αυτή στα παιδιά μοιάζει περισσότερο με κρυολόγημα παρά με πνευμονία.

Ο Πόλαντ έχει μία ακόμη ερμηνεία: «Δεν είναι τόσο ότι τα παιδιά δεν μολύνονται, όσο ότι όσο μεγαλώνουμε κάτι αλλάζει και είναι πιο πιθανό να αρρωστήσουμε». Είναι δηλαδή η ηλικία του ανοσοποιητικού μας συστήματος που κάνει το σώμα μας λιγότερο ικανό να καταπολεμήσει τις νέες μολύνσεις».

Το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών διαφέρει κατά πολλούς τρόπους με εκείνο των ενηλίκων, κυρίως γιατί το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών βρίσκεται λίγο πολύ εν εξελίξει: τα παιδιά, ειδικά εκείνα που πηγαίνουν σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία εκτίθενται σε πολυάριθμες αναπνευστικές λοιμώξεις με αποτέλεσμα να αποκτούν περισσότερα αντισώματα και βάσεις άμυνας απέναντι στους ιούς σε σχέση με τους ενήλικες.

«Είναι πολύ πιθανό τα ανοσοποιητικά συστήματα των παιδιών να ελέγχουν καλύτερα τον ιό και να τον τοποθετούν στους ανώτερους αεραγωγούς χωρίς να του επιτρέπουν να τους δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα», λέει ο Ρόμπερτς ενώ ο Πατέλ προσθέτει ότι «ίσως είναι επίσης ότι τα παιδιά που έχουν ήδη πρόσφατα μολυνθεί από τους άλλους τέσσερις τύπους κορωνοϊών μπορεί να δέχονται μεγαλύτερη προστασία από τις νέες μολύνσεις».

Η κινεζική έρευνα υποθέτει επίσης ότι καθώς τα παιδιά έχουν λιγότερα καρδιακά και αναπνευστικά προβλήματα να τα κάνει πιο ανθεκτικά στον ιό.

Υπάρχει κι ένας τρίτος λόγος για τον οποίο τα παιδιά δεν φαίνεται να πάσχουν σοβαρά από το Covid-19. Σε κρίσιμα άρρωστους ενήλικες, μια υπερβολική ανοσοαπόκριση για την καταπολέμηση του ιού – που ονομάζεται θύελλα κυτοκίνης – φαίνεται να προκαλεί περισσότερη βλάβη παρά καλό, προκαλώντας ανεπάρκεια πολλών οργάνων. Τα παιδιά, με ανώριμα ανοσοποιητικά συστήματα, φαίνεται να είναι λιγότερο ικανά να επιστρατεύουν καταιγίδες κυτοκινών για να καταπολεμήσουν τις ιογενείς λοιμώξεις.

Ενώ αυτή η υπόθεση δεν έχει ακόμη αποδειχθεί στον Covid-19, μελέτες ανοσολογικών αποκρίσεων σε παιδιά κατά τη διάρκεια της έκρηξης Sars του 2003 απέδειξαν ότι, σε αντίθεση με τους ενήλικες, τα παιδιά δεν εμφάνιζαν αυξημένη αντίδραση κυτοκίνης.

Μπορούν τα παιδιά, με ήπια ή μηδενικά συμπτώματα, να μεταδώσουν τον κορωνοϊό σε άλλους;

Ναι μπορούν.

«Αυτό είναι το μεγάλο ζήτημα», λέει ο Ρόμπερτς. «Πολλοί πιστεύουν ότι τα παιδιά βρίσκονται σε χαμηλό κίνδυνο και δεν χρειάζεται να ανησυχούμε γι ‘αυτά και ναι, αυτό ισχύει για τα παιδιά που δεν έχουν χρόνιες ιατρικές καταστάσεις όπως οι ανοσοανεπάρκειες. Αυτό που οι άνθρωποι ξεχνούν είναι ότι τα παιδιά είναι ίσως μια από τις κύριες οδούς μέσω των οποίων η μόλυνση αυτή θα εξαπλωθεί σε όλη την κοινότητα».

Ο κορωνοϊός μεταδίδεται από μολυσμένο άτομο σε μη μολυσμένο άτομο μέσω άμεσης επαφής με τα σταγονίδια αναπνοής του ασθενούς (που ενεργοποιούνται μέσω του βήχα και του φταρνίσματος) και αγγίζοντας επιφάνειες μολυσμένες με τον ιό. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά που έχουν μολυνθεί από τον κορωνοϊό, με πολύ ήπια ή μηδενικά συμπτώματα, μπορούν να μεταδώσουν τη λοίμωξη σε άλλους, ειδικά σε μέλη της οικογένειας και ηλικιωμένους συγγενείς.

    «Τα παιδιά με πολύ ήπια νόσο πιθανότατα να είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που συμβάλλουν στη διάδοση του ιού στον πληθυσμό», λέει ο Ρόμπερτς. «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το κλείσιμο των σχολείων είναι ζωτικής σημασίας για τη μείωση του ρυθμού με τον οποίο εξαπλώνεται η πανδημία».

Έχουμε δει ένα παρόμοιο μοτίβο σε άλλους ιούς;

Ναι, η εποχική γρίπη είναι ένας τέτοιος ιός.

    «Η γρίπη συχνά προκαλεί μόνο μια καταρροή στο παιδί, ωστόσο στα γηραιότερα μέλη του πληθυσμού μπορεί να οδηγήσει σε νοσηλεία, εντατική φροντίδα ή μπορεί να είναι θανατηφόρα», λέει ο Ρόμπερτς.

Το ίδιο ισχύει και για τον κορωνοϊό. Ο κίνδυνος του Covid-19 για τα ίδια τα παιδιά είναι χαμηλός, ο κίνδυνος να μεταδοθούν σε ευάλωτους ηλικιωμένους ή ασθενείς με συγγενείς, είναι υψηλός.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι ο ιός της γρίπης των χοίρων (H1N1), υπεύθυνος για την πανδημία γρίπης 2009 και 2010. Η μόλυνση H1N1 ήταν πολύ χειρότερη στις έγκυες γυναίκες και τους ηλικιωμένους, με τα παιδιά να έχουν κάποια συμπτώματα στην κοιλιά αλλά πολύ πιο ήπια απ ‘ότι σε ενήλικες», λέει ο Πατέλ.

Ο Covid-19 επηρεάζει διαφορετικά τα παιδιά διαφορετικών ηλικιών;

Έτσι φαίνεται.

Τα κινεζικά δεδομένα δείχνουν ότι τα μικρά παιδιά, ιδιαίτερα τα βρέφη, είναι πιο ευάλωτα στον Covid-19 από ό, τι άλλες ηλικιακές ομάδες. Ενώ αναφέρθηκε σοβαρή ή κρίσιμη ασθένεια σε 1 στα 10 βρέφη, τα ποσοστά αυτά μειώθηκαν δραματικά καθώς τα παιδιά μεγάλωναν, έτσι ώστε σε παιδιά ηλικίας πέντε ετών και άνω, μόνο τρία ή τέσσερα από τα 100 εμφάνισαν σοβαρή ή κρίσιμη ασθένεια.

Τι γίνεται με τους εφήβους;

«Σε κάποιο στάδιο τα παιδιά μετατρέπονται σε ενήλικες», λέει ο Ρόμπερτς. «Στους εφήβους, βλέπουμε μια ωρίμανση στο ανοσοποιητικό σύστημα σε ένα πιο ενήλικο μοτίβο, το οποίο μπορεί να είναι λιγότερο αποτελεσματικό στον έλεγχο αυτού του ιού. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε, ωστόσο, ότι γνωρίζουμε πολύ λίγα για τον ιό αυτό, στην πραγματικότητα πιθανολογούμε στην προσπάθεια να καταλάβουμε γιατί βλέπουμε την επιδημιολογία που βλέπουμε».

Στην κινεζική μελέτη, δεν αναφέρθηκαν θάνατοι σε παιδιά ηλικίας εννέα ετών και νεότερων, ενώ ο μόνος θάνατος σε παιδιά κάτω των 19 ετών εμφανίστηκε σε ηλικία 14 ετών. Στις 23 Μαρτίου, το Ηνωμένο Βασίλειο ανέφερε επίσης έναν θάνατο που σχετίζεται με το Covid-19 σε ένα αγόρι ηλικίας 18 ετών, με υποκείμενο νόσημα, πριν από τον θάνατο ενός 13χρονου στην 1η Απριλίου στο Λονδίνο.

Μπορούν τα νεογέννητα να νοσήσουν;

Ναι.

Ενώ η πανδημία εξακολουθεί να εκτυλίσσεται σε πολλά μέρη του κόσμου, υπάρχουν τουλάχιστον δύο περιπτώσεις επιβεβαιωμένης μόλυνσης στα νεογέννητα – ένα στη Γουχάν και ένα στο Λονδίνο. Και στις δύο περιπτώσεις, οι μητέρες τους εξέτασαν θετικά τον ιό. Στις αρχές της εβδομάδας ένα βρέφος μόλις 6 εβδομάδων στο Κονέκτικατ των ΗΠΑ, που βρέθηκε θετικό στον ιό, έγινε το νεαρότερο θύμα του Covid- 19 στον κόσμο.

Τι γνωρίζουμε για το πώς ο κορωνοϊός επηρεάζει τα μωρά στη μήτρα;

Όχι πολλά.

Ενώ οι κορωνοϊοί που ευθύνονται για το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (Sars) και το αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής (Mers) μπορούν να επηρεάσουν την έγκυο γυναίκα καθώς και το μωρό της, προκαλώντας αποβολές, πρόωρη γέννα και κακή ανάπτυξη του μωρού, μέχρι στιγμής δεν έχει παρατηρηθεί κάτι ανάλογο για τις μητέρες με Covid-19.

Ωστόσο, τα ευρήματα αυτά βασίζονται σε δύο μικρές μελέτες και οι εθνικές οδηγίες σχετικά με τους κινδύνους του Covid-19 στην εγκυμοσύνη για τη μητέρα και το μωρό, ενημερώνονται συνεχώς.

Πώς μπορούν οι οικογένειες να προστατεύουν τα παιδιά τους από τον κορωνοϊό;

Το καλό πλύσιμο των χεριών, η κοινωνική αποστασιοποίηση και η απολύμανση επιφανειών και αντικειμένων που μπορεί να φιλοξενούν μικρόβια είναι οι ακρογωνιαίοι λίθοι του περιορισμού της εξάπλωσης του ιού.

«Κάνετε τα βασικά σωστά», λέει ο Πατέλ. «Αν βρίσκεστε σε κοινόχρηστο χώρο, εάν ακουμπήσετε κάτι, μην αγγίζετε το πρόσωπό σας πριν πλύνετε καλά τα χέρια σας».

Μπορούν οι οικογένειες να προστατεύσουν τις ευπαθείς ομάδες από τα νοσούντα παιδιά;

Ναι, αλλά δεν θα είναι εύκολο. Από αυτά τα τρία μέτρα – το καλό πλύσιμο των χεριών, η αποστασιοποίηση και η απολύμανση των επιφανειών και αντικειμένων – η αποστασιοποίηση είναι η μόνη ασφαλής μέθοδος που προστατεύει τους ηλικιωμένους και τους ευάλωτους συγγενείς από τη μόλυνση, είτε από παιδιά είτε από οποιονδήποτε άλλο.

Ο διαχωρισμός των φαινομενικά υγιεινών παιδιών από ηλικιωμένους συγγενείς μπορεί να φανεί άσκοπο ή σκληρό μέτρο, ωστόσο είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ενώ τα περισσότερα παιδιά που έχουν μολυνθεί από τον κορωνοϊό παρουσιάζουν μόνο ήπια ή καθόλου σημάδια ασθένειας, μπορούν ακόμα να μεταδώσουν τον ιό.

Ο περιορισμός της εξάπλωσης του κορωνοϊού και η συγκράτηση της πανδημίας Covid-19 θα εξαρτηθεί τόσο από την επιτυχία των κοινωνικών και συμπεριφορικών αλλαγών όσο από τη σύγχρονη ιατρική και την επιστημονική πρόοδο.

Γιατί είναι σημαντικό να μιλήσουμε στα παιδιά για τον Covid-19;

«Μιας και όλα πλέον γύρω μας αφορούν στον κορωνοϊό, ένα πράγμα που πραγματικά χρειαζόμαστε να κάνουν οι γονείς είναι να καθησυχάσουν τα παιδιά τους ότι δεν πρόκειται να πεθάνουν από το Covid-19. Είναι πολύ σημαντικό να βγάλουμε αυτό το μήνυμα», λέει ο Πατέλ. «Γνωρίζουμε, ως παιδίατροι, ότι τα παιδιά φοβούνται για το χειρότερο αλλά συχνά δεν το εκφράζουν».

    Ο Πόλαρντ συμφωνεί. Προτείνει οι γονείς να καθησυχάσουν τα παιδιά τους ότι «σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, τα παιδιά είναι ασφαλή από τη σοβαρή ασθένεια του Covid-19».

«Τα παιδιά και οι έφηβοι ανησυχούν για τις οικογένειές τους»”, λέει η Λίνεα Κάρλσον, καθηγήτρια και παιδοψυχίατρος στο Πανεπιστήμιο Turku της Φινλανδίας. «Πρέπει να εξηγήσουμε στα παιδιά και τους εφήβους ότι πρόκειται για εξαιρετικές περιστάσεις και ότι δεν θα τους ζητούσαμε να κάνουν εξαιρέσεις στις καθημερινές συνήθειές τους αν δεν ήταν τέτοιες.

    «Πρέπει να τους εξηγήσουμε ότι σε καταστάσεις όπως αυτές πρέπει να σκεφτόμαστε ότι όλοι χρειάζονται φροντίδα, όχι μόνο εμείς και οι οικογένειές μας».