Τι είναι οι ελεύθερες ρίζες και πώς λειτουργούν τα αντιοξειδωτικά
Μια φέτα μήλου όταν σαπίζει γίνεται καφέ. Τα ψάρια όταν σαπίσουν μυρίζουν άσχημα. Ενα κόψιμο στο δέρμα κοκκινίζει, πονάει και κάνει φλεγμονή. Ολα αυτά προκύπτουν από μια φυσική διαδικασία που ονομάζεται οξείδωση.
Συμβαίνει σε όλα τα κύτταρα στη φύση, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχει το σώμα μας. Για να βοηθήσουμε λοιπόν το σώμα να προστατευτεί από τη δριμύτητα της οξείδωσης, η μητέρα Φύση μπορεί να παρέχει χιλιάδες διαφορετικά αντιοξειδωτικά σε διάφορες ποσότητες μέσα σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, ξηρούς καρπούς και όσπρια. Οταν το σώμα χρειάζεται να βγάλει την καλύτερη άμυνά του, ιδιαίτερα στο σημερινό περιβάλλον, τα αντιοξειδωτικά είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία.
Πώς βοηθούν τα αντιοξειδωτικά στην πρόληψη της οξείδωσης
Καθώς το οξυγόνο αλληλεπιδρά με τα κύτταρα οποιουδήποτε τύπου -είτε σε μια φέτα μήλου, είτε στο σώμα, είτε στα επιθηλιακά κύτταρα των πνευμόνων, είτε σε ένα κόψιμο του δέρματος- η οξείδωση λαμβάνει χώρα. Το γεγονός αυτό παράγει κάποιο είδος αλλαγής σ’ αυτά τα κύτταρα. Μπορούν να πεθάνουν, όπως συμβαίνει με τους χαλασμένους καρπούς. ′Η μπορεί να αντικατασταθούν από φρέσκα, νέα κύτταρα, όπως συμβαίνει στην περίπτωση που κόψουμε το δέρμα μας και κάποια στιγμή τα νεκρά κύτταρα απομακρύνονται, έρχονται νέα και η πληγή επουλώνεται.
Αυτή η γέννηση και ο θάνατος των κυττάρων στο σώμα μας, συνεχίζεται για 24 ώρες το 24ωρο. Είναι μια διαδικασία απαραίτητη για να κρατηθεί το σώμα υγιές.
Η οξείδωση είναι μια φυσική διαδικασία που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της κανονικής κυτταρικής λειτουργίας. Ομως, υπάρχει ένα μειονέκτημα. Ενώ το σώμα μεταβολίζει το οξυγόνο πολύ αποτελεσματικά, ένα ποσοστό 1%-2% των κυττάρων θα καταστραφεί στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας και θα μετατραπεί σε ελεύθερες ρίζες.
Τι είναι οι ελεύθερες ρίζες
Οι «ελεύθερες ρίζες» είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει κατεστραμμένα κύτταρα που μπορεί να είναι προβληματικά. Περιγράφονται ως «ελεύθερες» επειδή πρόκειται για μόρια με ασύζευκτο, υψηλά ενεργό ηλεκτρόνιο. Τους λείπει δηλαδή κάτι σαν το «ταίρι» τους. Στην προσπάθειά τους να εξισορροπήσουν τη δομή τους, επιδίδονται σε μια έξαλλη συμπεριφορά, προκειμένου να αντιστοιχηθούν με ένα άλλο μόριο και είναι ικανά να επιχειρήσουν να αποσπάσουν ηλεκτρόνια από γειτονικά μόρια, προκειμένου να ικανοποιήσουν αυτή την ανάγκη. Το αποτέλεσμα είναι να ξεκινούν μια καταστρεπτικά ενεργή αλυσίδα, προκαλώντας έτσι βλάβη σε κυτταρικές δομές μεγάλης σημασίας όπως είναι οι πρωτεΐνες ή ακόμα και το DNA.
Ο κίνδυνος που προκύπτει από τις ελεύθερες ρίζες
Οταν οι ελεύθερες ρίζες βρίσκονται στην επίθεση, δεν σκοτώνουν μόνο τα κύτταρα, προκειμένου να αποκτήσουν το μόριο που τους λείπει. Αν έκαναν μόνο αυτό δεν θα ήταν κάτι τόσο τρομερό, αφού το σώμα θα μπορούσε να αναγεννήσει ένα νέο κύτταρο. Το πρόβλημα, όμως, είναι πως οι ελεύθερες ρίζες συχνά τραυματίζουν το κύτταρο, δημιουργώντας βλάβη στο DNA, δημιουργώντας μ’ αυτόν τον τρόπο σπόρο για τις διάφορες νόσους.
Οταν το DNA ενός κυττάρου αλλάζει (ως αποτέλεσμα της επίθεσης των ελεύθερων ριζών) τότε το κύτταρο μπορεί να μεταλλαχθεί. Αναπτύσσεται πια ασυνήθιστα και αναπαράγεται επίσης ασυνήθιστα, αλλά και ταχύτατα.
Οι εσωτερικές τοξίνες, ιδιαίτερα ο καπνός του τσιγάρου και η ρύπανση του αέρα είναι παραγωγοί ελεύθερων ριζών. Ιδιαίτερα ο καπνός του τσιγάρου είναι μια τεράστια πηγή ελεύθερων ριζών. Το φαγητό και το νερό αποτελούν επίσης «λιμάνια» ελεύθερων ριζών με τη μορφή φυτοφαρμάκων και τοξινών. Οι υπερβολικές ποσότητες αλκοόλ προκαλούν επίσης σημαντική παραγωγή ελεύθερων ριζών.
Οι ελεύθερες ρίζες μπορούν να προκαλέσουν μια επιζήμια αλυσιδωτή αντίδραση κι αυτή είναι η ουσία του προβλήματος. Οι ελεύθερες ρίζες δεν θα βλάψουν απλώς ένα μόριο. Οταν μια ελεύθερη ρίζα οξειδώνει ένα λιπαρό οξύ, μετατρέπει αυτό το λιπαρό οξύ σε μια ελεύθερη ρίζα, η οποία στη συνέχεια προκαλεί ζημιές σε ένα άλλο λιπαρό οξύ κι έτσι η αλυσιδωτή αντίδραση είναι πολύ γρήγορη.
Αυτές οι εξωτερικές επιθέσεις μπορεί να ξεπεράσουν το φυσικό αμυντικό σύστημα του σώματος. Εν καιρώ και με την επαναλαμβανόμενη επίθεση των ελεύθερων ριζών που το σώμα δεν μπορεί να την σταματήσει, η βλάβη μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από χρόνιες ασθένειες, όπως ο καρκίνος, οι καρδιακές παθήσεις, το Αλτσχάιμερ και το Πάρκινσον.
Η οξειδωτική βλάβη στα κύτταρα του δέρματος προκαλείται από την ηλιακή ακτινοβολία που συσσωρεύεται. Αλλά αν οι ελεύθερες ρίζες είναι σε ένα εσωτερικό όργανο, για παράδειγμα αν υπάρχει αμίαντος στους πνεύμονες, διεγείρει αντιδράσεις ελεύθερων ριζών στον ιστό των πνευμόνων. Ο καπνός του τσιγάρου έχει ενεργά παράγωγα σχηματισμού ελεύθερων ριζών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η διακοπή του καπνίσματος είναι το μεγαλύτερο βήμα που μπορεί να κάνει κάποιος για να διατηρήσει την καλή του υγεία.
Βάλτε τα αντιοξειδωτικά στη διατροφή σας
Στον 21ο αιώνα, οι άνθρωποι πρέπει να βάλουν περισσότερα αντιοξειδωτικά στη διατροφή τους για να αντισταθμίσουν όλες αυτές τις επιθέσεις. Οι τοξίνες είναι πανταχού παρούσες στο περιβάλλον. Εάν ζείτε σε μια πόλη, αναπνέετε τον αέρα και η οξειδωτική επιβάρυνση στο σώμα είναι πολύ πιο υψηλή απ’ ό,τι πριν από 200 χρόνια. Είναι ένα γεγονός της σύγχρονης ζωής που πρέπει να ληφθεί υπόψιν.
Η μεγάλη ποσότητα φρούτων και λαχανικών μπορεί να αντισταθμίσει τις επιπτώσεις των περιβαλλοντικών τοξινών. Το σώμα από μόνο του δεν παράγει αρκετά αντιοξειδωτικά για να αντιμετωπίσει τις τοξίνες. Εκεί λοιπόν πρέπει να παίξουν… μπάλα τα αντιοξειδωτικά.
Τι ακριβώς κάνουν τα αντιοξειδωτικά; Λειτουργούν για να σταματήσει αυτή η καταστροφική αλυσιδωτή αντίδραση που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες. Κάθε τύπος αντιοξειδωτικού λειτουργεί, είτε για να προλάβει την αλυσιδωτή αντίδραση, είτε για να τη σταματήσει, αν αυτή έχει ήδη ξεκινήσει.
Τύποι αντιοξειδωτικών
Για παράδειγμα, ο ρόλος της βιταμίνης C είναι να σταματήσει την αλυσιδωτή αντίδραση προτού αρχίσει. Συλλαμβάνει την ελεύθερη ρίζα και την εξουδετερώνει. Η βιταμίνη Ε από την πλευρά της είναι ένα αντιοξειδωτικό που σπάει την αλυσίδα. Οποτε καθίσει σε μια μεμβράνη σπάει την αλυσιδωτή αντίδραση.
Τα φλαβονοειδή είναι η μεγαλύτερη κατηγορία αντιοξειδωτικών. Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει περίπου 5.000 φλαβονοειδή σε διάφορα τρόφιμα. Οι πολυφαινόλες είναι μια μικρότερη κατηγορία αντιοξειδωτικών στις οποίες οι επιστήμονες αναφέρονται συχνά αποκαλώντας τες απλώς φαινόλες. Οροι όπως «φυτοχημικά» είναι πιο γενικοί και χρησιμοποιούνται για να περιγραφούν τα θρεπτικά συστατικά και οι χημικές ουσίες στα φυτά.
Το σώμα χρειάζεται ένα αμυντικό αντιοξειδωτικό φυσικό δίκτυο, όπως ακριβώς μια χώρα χρειάζεται ένα στρατιωτικό αμυντικό σύστημα και κάθε αντιοξειδωτικό παίζει ανάλογα με τη σημασία του το ρόλο του στρατιώτη, του λοχία, του αξιωματικού ή του στρατηγού.
Το σωστό μείγμα αντιοξειδωτικών
Το σώμα χρειάζεται ένα μείγμα από βιταμίνες και ανόργανα συστατικά, όπως οι βιταμίνες Α, C, E και β-καροτένιο για την εξουδετέρωση της επίθεσης των ελεύθερων ριζών.
Δεν μπορεί όμως να βασιστεί σε ορισμένες μόνο κατηγορίες τροφίμων για να το κάνει αυτό. Δεν είναι δυνατόν για παράδειγμα να φάει κανείς εννέα μερίδες μπρόκολο και να περιμένει απ’ αυτό να τα κάνει όλα. Ο οργανισμός χρειάζεται να τρώει πολλές διαφορετικές τροφές. Κάθε τύπος λειτουργεί σε διαφορετικούς ιστούς του σώματος, σε διάφορα μέρη των κυττάρων. Μερικές τροφές είναι κατάλληλες να εξαλείψουν τις ελεύθερες ρίζες σε ένα σημείο, μερικές άλλες σε ένα διαφορετικό. Οταν όμως υπάρχουν οι κατάλληλες ποσότητες διαφόρων αντιοξειδωτικών, τότε μπορείτε να πείτε πως κάνετε ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό για να προστατέψετε τον εαυτό σας.
Οι πολυβιταμίνες και τα συμπληρώματα βιταμινών μπορούν να προσφέρουν στο σώμα σας την αντιοξειδωτική ώθηση που του είναι απαραίτητη. Φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, όσπρια και ξηροί καρποί, περιέχουν πολύπλοκα μείγματα αντιοξειδωτικών κι εκεί ακριβώς βρίσκεται το όφελος από την κατανάλωση μιας ποικιλίας υγιεινών τροφών.