Οστεοπόρωση, συμπτώματα, διάγνωση και θεραπεία
Οστεοπόρωση σημαίνει «πορώδη οστά». Τα οστά μας είναι ισχυρότερα από ποτέ στην ηλικία των 30 και από εκεί και μετά αρχίζουν να χάνουν την πυκνότητά τους δημιουργώντας διάφορα προβλήματα.
Η οστεοπόρωση συνεπάγεται απώλεια των οστών, κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο κατάγματος. Περίπου οι μισές γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών και πάνω θα υποστούν κάταγμα που σχετίζεται με οστεοπόρωση.
Ας δούμε ποια είναι τα συμπτώματά της, πώς μπορεί να γίνει η διάγνωση, ποιες οι θεραπευτικές μέθοδοι και τι πρέπει να κάνουμε για να προλάβουμε την οστική απώλεια.
Τα συμπτώματα της οστεοπόρωσης
Μπορεί να μην συνειδητοποιήσετε καν ότι έχετε οστεοπόρωση μέχρις ότου υποστείτε κάποιο κάταγμα ή έχετε μια εμφανή αλλαγή στη στάση του σώματός σας. Στην πραγματικότητα θα μπορούσατε να έχετε σημαντική απώλεια οστικής μάζας, χωρίς καν να το γνωρίζετε. Ο πόνος στην πλάτη που προκαλείται από τις αλλαγές στη σπονδυλική στήλη μπορεί να είναι το πρώτο σημάδι ότι κάτι πάει στραβά.
Οστεοπόρωση και κατάγματα
Η οστεοπόρωση είναι η βασική αιτία για 1,5 εκατομμύριο κατάγματα κάθε χρόνο. Τα συμπιεστικά κατάγματα σπονδύλων είναι τα πιο κοινά. Πρόκειται για πολύ μικρά κατάγματα που μπορούν να προκαλέσουν την κατάρρευση των σπονδύλων και να αλλάξουν το σχήμα της σπονδυλικής στήλης. Τα κατάγματα ισχίου μπορούν να προκαλέσουν διαρκή προβλήματα κινητικότητας και μάλιστα ενδέχεται να αυξήσουν τον κίνδυνο του θανάτου. Τα κατάγματα του καρπού, της πυέλου (λεκάνης) και άλλα είναι επίσης συχνά σε άτομα με οστεοπόρωση.
Τι προκαλεί την οστεοπόρωση;
Τα οστά μας ξαναχτίζονται συνεχώς σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Τα οστά αποτελούνται από κολλαγόνο, μια πρωτεΐνη που παρέχει το βασικό πλαίσιο και φωσφορικό ασβέστιο, ένα μέταλλο το οποίο σκληραίνει το οστό. Καθώς μεγαλώνουμε, χάνουμε περισσότερο οστό απ’ αυτό που το αντικαθιστά. Η μεγαλύτερη αλλαγή στην οστική πυκνότητα μιας γυναίκας έρχεται σε πέντε με επτά χρόνια μετά την εμμηνόπαυση.
Μπορεί ο καθένας να αναπτύξει οστεοπόρωση;
Η οστική απώλεια είναι ένα φυσικό τμήμα της γήρανσης του πληθυσμού, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως ο καθένας από εμάς θα χάσει αρκετή οστική πυκνότητα, ούτως ώστε να αναπτύξει οστεοπόρωση. Ωστόσο, όσο πιο μεγάλος είναι κανείς, τόσο μεγαλώνει και το ενδεχόμενο να αναπτύξει οστεοπόρωση. Τα οστά των γυναικών είναι γενικά λεπτότερα απ’ ό,τι αυτά των ανδρών και η οστική πυκνότητα έχει ταχεία μείωση ένα χρόνο μετά την εμμηνόπαυση, γι’ αυτό δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι οι γυναίκες με οστεοπόρωση είναι περισσότερες από τους άνδρες.
Παράγοντες κινδύνου που δεν ελέγχονται
Οι γυναίκες που είναι λεπτές και μικροκαμωμένες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν οστεοπόρωση. Η κληρονομικότητα παίζει ρόλο, το ίδιο και η εθνικότητα. Η οστεοπόρωση είναι πιο συχνή στους λευκούς και τους Ασιάτες, παρόλο που και οι Αφροαμερικανοί αλλά και οι Λατινοαμερικάνοι δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί πως ξεφεύγουν από τον κίνδυνο. Ορισμένες καταστάσεις όπως ο διαβήτης τύπου 1, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου και οι ορμονικές διαταραχές, συνδέονται επίσης με την απώλεια οστικής μάζας.
Παράγοντες κινδύνου που μπορούν να ελεγχθούν
Το κάπνισμα, η καθιστική ζωή και μια διατροφή χαμηλή σε ασβέστιο και βιταμίνη D θέτει τον άνθρωπο σε μεγαλύτερο κίνδυνο για οστεοπόρωση. Η υπερβολική κατανάλωση ποτών συνδέεται επίσης με απώλεια οστών και κίνδυνο καταγμάτων. Τα κορτικοστεροειδή, τα αντι-φλεγμονώδη φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του άσθματος και άλλων παθήσεων, αυξάνουν τον κίνδυνο οστικής απώλειας. Οι διατροφικές διαταραχές (ανορεξία, βουλιμία) μπορούν επίσης να υπονομεύσουν την υγεία των οστών.
Κινδυνεύουν οι άνδρες από οστεοπόρωση;
Η οστεοπόρωση είναι πιο συχνή στις γυναίκες, αλλά και οι άνδρες βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο. Στην πραγματικότητα, το 25% των ανδρών πάνω από τα 50 θα έχουν στη διάρκεια της ζωής τους κάποιο κάταγμα που σχετίζεται με οστεοπόρωση. Η οστεοπόρωση μπορεί να είναι υποδιαγνωσμένη στους άνδρες επειδή συχνά θεωρείται «γυναικεία ασθένεια» και οι άνδρες συνηθίζουν να μην ελέγχουν τα συμπτώματά τους.
Δοκιμή DXA – Μέτρηση οστικής πυκνότητας
O γιατρός μπορεί να συστήσει ένα τεστ οστικής πυκνότητας εφόσον:
* Είστε πάνω από 50 ετών και έχετε σπάσει ένα οστό
* Είστε γυναίκα άνω των 65 ετών ή άνδρας άνω των 70
* Βρίσκεστε στην εμμηνόπαυση ή μετά την εμμηνόπαυση και έχετε παράγοντες κινδύνου
* Είστε μεταξύ 50-69 ετών και έχετε παράγοντες κινδύνου
Η μέθοδος DXA χρησιμοποιεί χαμηλή δόση ακτίνων Χ για τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας στο ισχίο ή την σπονδυλική στήλη. Ο έλεγχος διαρκεί λιγότερο από 15 λεπτά.
Tι είναι το Τ-score
Η σύγκριση της οστικής πυκνότητας του εξετασθέντα με την οστική πυκνότητα ενός υγιούς 30χρονου ενήλικα (καθώς σε αυτή την συγκεκριμένη ηλικία η οστική μάζα ενός ανθρώπου βρίσκεται στο αποκορύφωμά της) εκφράζεται ως Τ-score. Τα αποτελέσματα αυτής της σύγκρισης έχουν την ακόλουθη διαβάθμιση:
* -1.0 και υψηλότερη, είναι φυσιολογική οστική πυκνότητα
* Μεταξύ -1,0 και -2.5 είναι χαμηλή οστική πυκνότητα ( οστεοπενία), αλλά όχι οστεοπόρωση
* -2,5 ή και παρακάτω, είναι οστεοπόρωση
* Οσο η πυκνότητα των οστών σας μειώνεται, τόσο το T-score χαμηλώνει.
Θεραπεία με φάρμακα
Εάν διαγνωστείτε με οστεοπόρωση, μπορούν να σας χορηγηθούν φάρμακα που μειώνουν την οστική απώλεια και τον κίνδυνο κατάγματος και βοηθούν πραγματικά στην οικοδόμηση κάποιας οστικής πυκνότητας. Εκείνα που λαμβάνονται από το στόμα μπορεί να προκαλέσουν γαστρεντερικά προβλήματα, όπως έλκη στον οισοφάγο, παλινδρόμηση οξέος και ναυτία. Τα ενέσιμα διφωσφονικά μπορούν να χορηγηθούν μία έως τέσσερις φορές το χρόνο, αλλά μπορεί να προκαλέσουν σύντομα συμπτώματα γρίπης. Τα διφωσφονικά, μπορούν, ωστόσο, να αυξήσουν τον κίνδυνο οστεονέκρωσης της γνάθου.
Θεραπεία με ορμόνες
Η καλσιτονίνη είναι μια φυσική ορμόνη στο σώμα που επιβραδύνει την απώλεια οστικής μάζας. Δύο συνθετικές της εκδόσεις χρησιμοποιούνται κατά της οστεοπόρωσης είτε ως ρινικό σπρέι, είτε ως ένεση και μπορούν να επιβραδύνουν την λέπτυνση των οστών στις γυναίκες που βρίσκονται στην μετεμμηνοπαυσιακή περίοδο και να μειώσουν τον κίνδυνο των καταγμάτων της σπονδυλικής στήλης. Οι παρενέργειες περιλαμβάνουν καταρροή, πονοκέφαλο, πόνο στην πλάτη, ή αιμορραγία της μύτης. Η ένεση μπορεί να προκαλέσει ναυτία, έξαψη, αλλεργικές αντιδράσεις ή δερματικά εξανθήματα. Η τεριπαρατίδη, μια συνθετική ορμόνη του παραθυρεοειδούς, απαιτεί καθημερινές ενέσεις και στην πραγματικότητα χτίζει νέο οστό. Οι κράμπες στα πόδια και η ζαλάδα έχουν αναφερθεί ως παρενέργειες της χρήσης της τεριπαρατίδης.
Οιστρογόνα
Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, από τη στιγμή που χρησιμοποιείται ευρέως για τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, μπορεί να είναι μια επιλογή για την οστεοπόρωση, αλλά έχει χρησιμοποιηθεί λιγότερο από ό,τι άλλα φάρμακα λόγω των ανησυχιών για τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου, θρόμβων του αίματος, καρδιακής νόσου και αγγειακούο εγκεφαλικού επεισοδίου. Η ραλοξιφαίνη (evista) δεν είναι μια ορμόνη, αλλά μπορεί να προσφέρει παρόμοιες επιδράσεις στην ενίσχυση των οστών με αυτές που προσφέρουν τα οιστρογόνα, χωρίς μάλιστα τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Οι κίνδυνοι στην περίπτωσή της περιλαμβάνουν θρόμβους στο αίμα και αυξημένες εξάψεις.
Βιολογική εναλλακτική θεραπεία
Το σκεύασμα Prolia είναι ένα εργαστήριο παραγωγής αντισωμάτων που σκοπό έχει να επιβραδύνει την κατάρρευση των οστών. Χορηγείται με ένεση δύο φορές το χρόνο και είναι για τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο καταγμάτων και δεν μπορούν να ανεχθούν τα άλλα φάρμακα της οστεοπόρωσης, ή που τα άλλα φάρμακα δεν τις έχουν βοηθήσει. Οι παρενέργειες περιλαμβάνουν πόνο στην πλάτη, πόνο στους μύες, πόνο στα οστά, υψηλότερο κίνδυνο λοιμώξεων, καθώς και χαμηλότερα επίπεδα ασβεστίου.
Τροφές που οικοδομούν τα οστά
Οι τροφές που είναι πλούσιες σε ασβέστιο μπορούν να σας βοηθήσουν να προστατέψετε τα οστά σας, ανεξάρτητα από την ηλικία σας. Ψάρια όπως ο σολομός, ο τόνος, η ρέγκα περιέχουν βιταμίνη D που βοηθά στην απορρόφηση του ασβεστίου, ενώ τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά παρέχουν επίσης μαγνήσιο, που βοηθά στη διατήρηση της καλής ποιότητας των οστών. Ορισμένα τρόφιμα και ποτά, είναι επίσης εμπλουτισμένα με ασβέστιο και βιταμίνη D.
Τρόφιμα που βλάπτουν τα οστά
Μερικές τροφές αντίθετα, μπορεί να υποσκάψουν το ασβέστιο που υπάρχει στο σώμα σας. Ελαχιστοποιήστε την κατανάλωση τροφίμων όπως τα επεξεργασμένα κρέατα και όλα τα αλμυρά τρόφιμα. Η καφεΐνη μπορεί να μειώσει την απορρόφηση του ασβεστίου από το σώμα σας, αλλά η επίδραση είναι ελάχιστη εκτός αν πίνετε περισσότερα από τρία φλιτζάνια καφέ την ημέρα. Η υπέρμετρη χρήση αλκοόλ μπορεί, επίσης, να οδηγήσει σε απώλεια οστού.
Ποιες τροφές έχουν το περισσότερο ασβέστιο
Ενα ποτήρι γάλα ενισχυμένο με βιταμίνη D είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους να πάρετε ασβέστιο. Αλλα γαλακτοκομικά προϊόντα διαφέρουν ως προς την περιεκτικότητά τους σε ασβέστιο. Το γιαούρτι και το τυρί είναι καλύτερες επιλογές από το παγωτό και το παγωμένο γιαούρτι. Τα ψάρια, όπως οι σαρδέλες και ο σολομός είναι καλές πηγές επίσης. Εμπλουτισμένα τρόφιμα όπως τα δημητριακά και ο χυμός πορτοκαλιού μπορούν επίσης να παρέχουν πολύ ασβέστιο.
Συμπληρώματα για υγιή οστά
Δύο τύποι συμπληρωμάτων ασβεστίου, το ανθρακικό και το κιτρικό ασβέστιο είναι εξίσου επωφελή για τα οστά. Ελέγξτε με τον γιατρό σας ποιο είναι το ανώτατο όριο ασβεστίου που μπορείτε να πάρετε, καθώς το υπερβολικό ασβέστιο μπορεί να οδηγήσει σε πέτρες στα νεφρά. Η επαρκής ποσότητα βιταμίνης D βοηθά στην απορρόφηση ασβεστίου.
Χτίστε γερά οστά χρησιμοποιώντας βάρη
Οι ασκήσεις με βάρη μπορούν να σας βοηθήσουν να οικοδομήσετε γερά οστά και να τα διατηρήσετε. Τρέξιμο, περπάτημα, τένις και όλες οι σωματικές δραστηριότητες στις οποίες μπορείτε να μετακινήσετε όλο το βάρος του σώματός σας, βοηθούν επίσης. Χρησιμοποιώντας μικρά βάρη σε πολλές διαφορετικές δραστηριότητες μπορείτε να βοηθήσετε τα οστά σας. Οι γυναίκες που περπατούν πολύ έχουν τέσσερα με επτά χρόνια «αποθέματα οστών» σύμφωνα με τους ερευνητές.
Η άσκηση να γίνεται με προσοχή
Ενώ γιόγκα και pilates μπορούν να βοηθήσουν με την ισορροπία, οι πολλές συστροφές και οι κάμψεις προς τα εμπρός μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο συμπιεστικών καταγμάτων σπονδύλων σε άτομα που πάσχουν από οστεοπόρωση. Οι έντονες δραστηριότητες μπορούν επίσης να είναι επικίνδυνες για άτομα με χαμηλή οστική πυκνότητα. Το κολύμπι και η ποδηλασία μπορούν να είναι σπουδαίες ασκήσεις, αλλά δεν παρέχουν ιδιαίτερα οφέλη για την υγεία των οστών.
Οστεοπενία: H διαχωριστική γραμμή της οστικής απώλειας
Αν έχετε απώλεια οστικής μάζας, αλλά δεν είναι τόση που να μπορεί να χαρακτηριστεί οστεοπόρωση, μπορεί να έχετε μια κατάσταση που ονομάζεται οστεοπενία. Οπως και στην οστεοπόρωση, στην οστεοπενία δεν υπάρχουν φυσικά συμπτώματα. Η οστεοπενία μπορεί να εξελιχθεί σε οστεοπόρωση, αλλά με αλλαγές στη διατροφή και την άσκηση μπορείτε να επιβραδύνετε την απώλεια οστικής μάζας. Ο γιατρός σας θα αξιολογήσει την κατάστασή σας για να δει αν χρειάζεστε φαρμακευτική αγωγή.
Είναι η οστεοπόρωση αναστρέψιμη;
Τα περισσότερα φάρμακα για την οστεοπόρωση μπορεί να μειώσουν την απώλεια οστικής μάζας ή να αυξήσουν ελαφρά την οστική πυκνότητα. Η τεριπαρατίδη βοηθά στην ανάπτυξη του νέου οστού, αλλά απαιτεί καθημερινές ενέσεις και μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για δύο χρόνια λόγω των πιθανών παρενεργειών. Υπάρχει, ωστόσο, μια αχτίδα ελπίδας για θεραπεία της οστεοπόρωσης. Μια νέα έρευνα που έγινε σε ζώα έδειξε ότι ένα πειραματικό φάρμακο που εμποδίζει τη σεροτονίνη από το να συντίθεται στο έντερο θα μπορούσε να οικοδομήσει πραγματικά ένα νέο οστό και να αντιστρέψει την απώλεια των οστών.
«Οικοδομήστε» τα οστά όταν είστε νέοι
Οι υγιείς συνήθειες που θα έχετε ως παιδί, έφηβος ή νεαρός ενήλικας, μπορούν να αποπληρωθούν πολλά χρόνια αργότερα με ισχυρότερα οστά. Οι νέοι μπορούν να χτίσουν τα οστά τους καταναλώνοντας τροφές πλούσιες σε ασβέστιο, παίρνοντας αρκετή βιταμίνη D (μέσω της ηλιοφάνειας ή της δίαιτας) και να ασκούνται τακτικά.
Παρακάτω είναι η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη ασβεστίου ανάλογα με την ηλικία:
Κάτω του ενός έτους: 200-260 mg
1-3 ετών: 700 mg
4-8 ετών: 1.000 mg
9-18 ετών: 1.300 mg
19-50 ετών: 1.000 mg
51-70 άνδρες: 1.000 mg
51+ γυναίκες: 1.200 mg
71+ ετών: 1.200 mg
Αξίζει να σημειωθεί πως μέχρι την ηλικία των 30 η μέση γυναίκα έχει κατασκευάσει το 98% της μέγιστης οστικής μάζας της.
Πρόληψη
Η αποφυγή των καταγμάτων είναι το κλειδί για τη διατήρηση υγιών οστών, είτε έχετε απώλεια οστού είτε όχι. Για να αποφευχθεί μια πτώση που θα μπορούσε να προκαλέσει ένα κάταγμα, ελαχιστοποιήστε την ακαταστασία και σιγουρευτείτε πως διάφορα πράγματα του σπιτιού δεν είναι… αγκυροβολημένα στο πάτωμα. Εξαφανίστε χαλιά που δεν εφαρμόζουν καλά ή χαλαρά καλώδια. Φορέστε ανθεκτικά παπούτσια με λαστιχένιες σόλες, ώστε να μειώσετε τον κίνδυνο της πτώσης.
Ποτέ δεν είναι αργά για την υγεία των οστών
Πολλοί άνθρωποι δεν θα ανακαλύψουν ότι έχουν απώλεια οστών, προτού συμπληρώσουν τα 60 χρόνια τους, ίσως και ακόμα πιο πέρα. Αλλά μπορείτε να επωφεληθείτε, με την πρόσληψη ασβεστίου στα συνιστώμενα επίπεδα και με την τακτική άσκηση. Ασκήσεις που βελτιώνουν την ισορροπία σας, μπορούν να σας βοηθήσουν να αποφύγετε τις πτώσεις.