Σκλήρυνση κατά πλάκας, συμπτώματα, πρόληψη και θεραπεία
Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μια χρόνια ασθένεια που βλάπτει τα νεύρα στο νωτιαίο μυελό και τον εγκέφαλο, καθώς επίσης και τα οπτικά νεύρα, δημιουργώντας προβλήματα σε μύες, ισορροπία, όραση και ομιλία.
Σκλήρυνση σημαίνει ουλές και τα άτομα με την πάθηση αναπτύσσουν πολλαπλές περιοχές ουλώδους ιστού ως απάντηση στη βλάβη των νεύρων.
Συμπτώματα: Αδυναμία ή μούδιασμα
Η νευρική βλάβη μπορεί να προκαλέσει:
* Αδυναμία σε ένα χέρι ή πόδι
* Μούδιασμα
* Απώλεια της ισορροπίας
* Μυϊκούς σπασμούς
Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να οδηγήσουν σε συχνά παραπατήματα ή δυσκολία στο περπάτημα.
Συμπτώματα: Προβλήματα Ορασης
Περισσότερο από 50% των ατόμων με σκλήρυνση κατά πλάκας βιώνουν ένα πρόβλημα όρασης που ονομάζεται οπτική νευρίτιδα. Αυτή η φλεγμονή του οπτικού νεύρου μπορεί να προκαλέσει θολή όραση, απώλεια όρασης χρωμάτων, πόνο οφθαλμού ή τύφλωση, συνήθως στο ένα μάτι. Το πρόβλημα είναι συνήθως προσωρινό και τείνει να βελτιωθεί μέσα σε λίγες εβδομάδες. Σε πολλές περιπτώσεις τα προβλήματα όρασης είναι το πρώτο σημάδι της σκλήρυνσης κατά πλάκας.
Συμπτώματα: Προβλήματα λόγου
Αν και λιγότερο συχνά απ’ ό,τι συμβαίνει με την όραση, κάποιοι άνθρωποι με σκλήρυνση κατά πλάκας αναπτύσσουν προβλήματα με την ομιλία. Αυτό συμβαίνει όταν η σκλήρυνση κατά πλάκας βλάπτει τα νεύρα που μεταφέρουν τα σήματα ομιλίας από τον εγκέφαλο. Μερικοί άνθρωποι έχουν επίσης δυσκολία στην κατάποση.
Αλλα συμπτώματα
Η σκλήρυνση κατά πλάκας μπορεί να επηρεάσει σε ένα βαθμό την διανοητική οξύτητα. Μερικοί άνθρωποι χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να επιλύσουν τα προβλήματά τους. Αλλοι έχουν ήπια απώλεια μνήμης ή δυσκολία στη συγκέντρωση. Οι περισσότεροι ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας βιώνουν επίσης κάποια απώλεια ελέγχου της κύστης, επειδή τα σήματα μεταξύ του εγκεφάλου και της ουροδόχου κύστης διακόπτονται. Τέλος, η κόπωση είναι ένα κοινό πρόβλημα. Μπορεί να αισθάνεστε κουρασμένοι ακόμα και μετά από έναν καλό νυχτερινό ύπνο.
Εγκεφαλικό επεισόδιο εναντίον σκλήρυνσης κατά πλάκας
Η σύγχυση, η δυσκολία στην ομιλία και η μυϊκή αδυναμία, μπορεί να είναι συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας, αλλά μπορούν επίσης να είναι συμπτώματα ενός εγκεφαλικού επεισοδίου. Οποιος έχει ξαφνικά δυσκολία στην ομιλία, ή στην κίνηση των άκρων του θα πρέπει να διακομιστεί κατευθείαν στις πρώτες βοήθειες. Η θεραπεία για το εγκεφαλικό επεισόδιο εντός των πρώτων λίγων ωρών παρέχει τις καλύτερες πιθανότητες μιας επιτυχούς ανάκτησης.
«Επιθέσεις» της σκλήρυνσης κατά πλάκας
Σε ανθρώπους με σκλήρυνση κατά πλάκας, το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος επιτίθεται στον ιστό που περιβάλλει τις νευρικές ίνες στον εγκέφαλο, το νωτιαίο μυελό και τα οπτικά νεύρα. Η κάλυψη των ιστών είναι κατασκευασμένη από μια λιπαρή ουσία που ονομάζεται μυελίνη. Επιπλέον η μυελίνη μονώνει τα νεύρα και τα βοηθά να στέλνουν ηλεκτρικά σήματα που ελέγχουν την κίνηση, την ομιλία και άλλες λειτουργίες. Οταν η μυελίνη καταστρέφεται, σχηματίζεται ουλώδης ιστός και τα μηνύματα των νεύρων δεν μεταδίδονται σωστά.
Τι προκαλεί σκλήρυνση κατά πλάκας;
Οι ρίζες της νόσου παραμένουν μυστήριο, αλλά οι γιατροί μπορούν να παρατηρήσουν κάποιες απροσδόκητες τάσεις. Είναι πιο συχνή σε περιοχές μακριά από τον Ισημερινό, συμπεριλαμβανομένης της Σκανδιναβίας και άλλων περιοχών της Βόρειας Ευρώπης. Αυτές οι περιοχές έχουν λιγότερο ήλιο και γι’ αυτό ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι η βιταμίνη D (η «βιταμίνη του ήλιου») μπορεί να παίζει κάποιο ρόλο. Η έρευνα δείχνει μια πιθανή σχέση μεταξύ της ανεπάρκειας βιταμίνης D και των αυτοάνοσων διαταραχών, αλλά οι μελέτες βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη. Η γενετική φαίνεται, επίσης, πως παίζει κάποιο ρόλο.
Ποιος μπορεί να πάθει σκλήρυνση κατά πλάκας;
Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι δύο φορές πιο συχνή στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες. Παρόλο που μπορεί να πλήξει τους ανθρώπους κάθε φυλής, οι λευκοί φαίνεται πως διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Οι πιθανότητες να εμφανίσουν την πάθηση είναι πιο πολλές για τους ανθρώπους μεταξύ 20 και 50 ετών.
Διάγνωση της ασθένειας
Τα τεστ χρησιμοποιούνται συχνά μαζί με ένα ιατρικό ιστορικό και μία νευρολογική εξέταση, για να γίνει η διάγνωση της σκλήρυνσης κατά πλάκας και να αποκλειστούν άλλες αιτίες των συμπτωμάτων. Περισσότερο από το 90% των ατόμων με σκλήρυνση κατά πλάκας έχουν ουλώδη ιστό που εμφανίζεται στη μαγνητική τομογραφία. Μία εξέταση στη σπονδυλική στήλη μπορεί να δείξει τυχόν ανωμαλίες στο νωτιαίο μυελό. Οι εξετάσεις για τον έλεγχο της ηλεκτρικής δραστηριότητας των νεύρων, μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη διάγνωση. Οι εργαστηριακές εξετάσεις μπορούν να βοηθήσουν για να αποκλειστούν άλλες αυτοάνοσες παθήσεις ή μολύνσεις, όπως ο ιός HIV ή η νόσος του Lyme.
Πώς εξελίσσεται η σκλήρυνση κατά πλάκας
Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι διαφορετική σε κάθε άτομο. Οι γιατροί διακρίνουν συνήθως τέσσερις μορφές:
Η υποτροπιάζουσα: Tα συμπτώματα εκτοξεύονται κατά τη διάρκεια της οξείας επίθεσης και στη συνέχεια βελτιώνονται σχεδόν ολοκληρωτικά ή μετριάζονται. Αυτή είναι η πιο κοινή μορφή της σκλήρυνσης κατά πλάκας.
Πρωτοπαθής προοδευτική: Η σκλήρυνση κατά πλάκας επιδεινώνεται αργά αλλά σταθερά.
Δευτεροπαθής προοδευτική: Ξεκινά ως υποτροπιάζουσα-διαλείπουσα και στη συνέχεια γίνεται προοδευτική.
Προοδευτική-υποτροπιάζουσα: Η υποκείμενη νόσος επιδεινώνεται σταθερά. Ο ασθενής έχει οξείες υποτροπές, που μπορεί να μετριαστούν, αλλά μπορεί και όχι. Αυτή είναι η λιγότερη κοινή μορφή της σκλήρυνσης κατά πλάκας.
Σκλήρυνση κατά πλάκας και καιρός
Η έρευνα δείχνει ότι η νόσος μπορεί να είναι πιο δραστήρια κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών. Η θερμότητα και η υψηλή υγρασία μπορούν επίσης να επιδεινώσουν τα συμπτώματα προσωρινά. Οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και οι απότομες αλλαγές της θερμοκρασίας μπορούν επίσης να επιδεινώσουν τα συμπτώματα.
Θεραπεία: Φάρμακα
Παρόλο που δεν υπάρχει καμία θεραπεία για την σκλήρυνση κατά πλάκας, υπάρχουν φάρμακα που τροποποιούν τη νόσο και μπορούν να μειώσουν τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των επιθέσεών της. Η χρήση τους μπορεί να οδηγήσει σε μικρότερη βλάβη στον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό με την πάροδο του χρόνου, καθώς και στην επιβράδυνση της εξέλιξης της αναπηρίας. Οταν συμβεί μία επίθεση, οι υψηλές δόσεις κορτικοστεροειδών μπορούν να βοηθήσουν να σταματήσει απότομα. Πολλά φάρμακα είναι επίσης διαθέσιμα για τη διαχείριση των ανησυχητικών συμπτωμάτων της σκλήρυνσης κατά πλάκας όπως είναι οι μυϊκοί σπασμοί, η ακράτεια και ο πόνος.
Θεραπεία: Διαχείριση του πόνου
Περίπου το ήμισυ των ατόμων που πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας αναπτύσσουν κάποια μορφή πόνου, είτε ως αποτέλεσμα βραχυκυκλώματος του νευρικού συστήματος, είτε λόγω μυϊκών σπασμών. Οι γιατροί μπορεί να συνταγογραφήσουν αντικαταθλιπτικά ή αντιεπιληπτικά φάρμακα για να διευκολύνουν τον πόνο των νεύρων. Μπορούν, επίσης, να χρησιμοποιηθούν φάρμακα για τον πόνο και τους σπασμούς. Ο μυϊκός πόνος συχνά ανταποκρίνεται καλά σε μασάζ και φυσικοθεραπεία. Βεβαιωθείτε ότι έχετε συζητήσει τις επιλογές σας με γιατρό σας για τις περιπτώσεις που αισθάνεστε πόνο.
Θεραπεία: Φυσικοθεραπεία
Εάν η σκλήρυνση κατά πλάκας επηρεάσει την ισορροπία σας, το συντονισμό ή τη μυϊκή σας δύναμη μπορείτε να αντισταθμίσετε τις απώλειες. Η φυσικοθεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει να ενισχύσετε τους μύες, να καταπολεμήσετε την ακαμψία και να πάρετε τα πάνω σας πιο εύκολα. Η εργοθεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει να διατηρήσετε το συντονισμό στα χέρια σας για το ντύσιμο και τη γραφή. Και αν έχετε δυσκολία στην ομιλία ή την κατάποση, ένας λογοθεραπευτής μπορεί επίσης να σας βοηθήσει.
Συμπληρωματικές θεραπείες
Πολλές μη παραδοσιακές θεραπείες για την σκλήρυνση κατά πλάκας δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς. Μερικοί άνθρωποι λένε πως ο βελονισμός ανακουφίζει από τα συμπτώματα, όπως οι μυϊκοί σπασμοί και οι πόνοι, αλλά η έρευνα για την επιβεβαίωση της αποτελεσματικότητάς του δεν είναι πειστική. Αλλοι έχουν αναφέρει οφέλη από ενέσεις δηλητηρίου, αλλά μια εμπεριστατωμένη έρευνα δεν έδειξε βελτίωση στην αναπηρία, την κόπωση ή τον αριθμό των επιθέσεων της νόσου. Είναι σημαντικό να ενημερώσετε το γιατρό σας για οποιαδήποτε συμπληρώματα, ειδικές δίαιτες ή άλλες θεραπείες θέλετε να δοκιμάσετε.
Σκλήρυνση κατά πλάκας και εγκυμοσύνη
Οι γιατροί γενικά συμφωνούν ότι είναι ασφαλές για τις γυναίκες με σκλήρυνση κατά πλάκας να μείνουν έγκυες. Η έρευνα δείχνει ότι δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος επιπλοκών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Στην πραγματικότητα πολλές γυναίκες έχουν λιγότερα συμπτώματα της νόσου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Τα υψηλά επίπεδα των ορμονών και των πρωτεϊνών μπορούν να καταστείλουν το ανοσοποιητικό σύστημα, μειώνοντας τις πιθανότητες μιας νέας επίθεσης. Είναι καλύτερα να μιλήσετε με τους γιατρούς σας πριν από την εγκυμοσύνη, καθώς δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν ορισμένα φάρμακα για την σκλήρυνση κατά πλάκας όσο είστε έγκυος ή στην περίοδο του θηλασμού. Κατά τους πρώτους μήνες μετά τον τοκετό, οι πιθανότητες για υποτροπή μπορεί να αυξηθούν.
Μένοντας ενεργοί με σκλήρυνση κατά πλάκας
Η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων με σκλήρυνση κατά πλάκας είναι σε θέση να συνεχίσουν να περπατούν αν και πολλοί χρειάζονται κάποιου είδους βοηθητική συσκευή. Ειδικά παπούτσια ή στηρίγματα ποδιών μπορούν να βοηθήσουν στην αύξηση της σταθερότητας. Οταν το ένα πόδι είναι ισχυρότερο από το άλλο, ένα μπαστούνι μπορεί να βοηθήσει. Οι άνθρωποι με σοβαρά προβλήματα στα πόδια τους μπορεί να χρειαστούν έναν περιπατητή (πι). Και μια αναπηρική καρέκλα μπορεί να βοηθήσει εκείνους που είναι εξαιρετικά ασταθείς ή κουράζονται εύκολα.
Προσαρμογή του σπιτιού σας για τη σκλήρυνση κατά πλάκας
Κάνοντας μερικές αλλαγές στο σπίτι σας θα μπορέσετε να διαχειριστείτε καλύτερα τις καθημερινές σας δραστηριότητες. Εγκαταστήστε μπάρες μέσα και έξω από το ντους ή το μπάνιο σας. Χρησιμοποιήστε ένα χαλάκι που δεν γλιστράει. Προσθέστε ένα υπερυψωμένο κάθισμα και κιγκλιδώματα ασφαλείας στην τουαλέτα. Χαμηλώστε κάποιον από τους πάγκους της κουζίνας σας, ώστε να μπορείτε να φτάσετε εκεί που θέλετε από καθιστή θέση. Και απαλλαγείτε από κάθε είδους χαλάκια που θα μπορούσαν να αποτελέσουν κίνδυνο πτώσης.
Σκλήρυνση κατά πλάκας και άσκηση
Η άσκηση μπορεί να διευκολύνει την δυσκαμψία, την κόπωση και άλλα συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας. Αλλά αν το παρακάνετε αντί για καλύτερα θα κάνετε τα πράγματα χειρότερα. Είναι καλύτερα να ξεκινήσετε σιγά-σιγά. Δοκιμάστε την άσκηση για 10 λεπτά κάθε φορά, στη συνέχεια σταδιακά αυξήστε την ένταση. Προτού ξεκινήσετε ελέγξτε με το γιατρό σας για το είδος της δραστηριότητας που είναι κατάλληλη για την περίπτωσή σας. Μερικές δυνατότητες περιλαμβάνουν αερόμπικ στο νερό, κολύμπι, tai chi και γιόγκα.