Γιατί κάθε «αλλαγή ώρας» δυσκολεύει τον ύπνο μας – Πόσο χρόνο χάνουμε και πότε τον ανακτούμε

Η αλλαγή της ώρας τον χειμώνα είναι ένα γεγονός που προκαλεί ανάμεικτες αντιδράσεις, με πολλούς να σκέφτονται ότι τουλάχιστον θα κερδίσουν μια έξτρα ώρα ύπνου. Ωστόσο, μια πρόσφατη έρευνα αποκαλύπτει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν επωφελούνται πλήρως από αυτή την αλλαγή στους δείκτες του ρολογιού.

Η αλλαγή της ώρας υιοθετήθηκε κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και εφαρμόζεται σε περίπου 70 χώρες, επηρεάζοντας το 1/4 του παγκόσμιου πληθυσμού.

Η επίδραση των αλλαγών στην ποιότητα ύπνου

Παραδοσιακά, η αλλαγή ώρας την άνοιξη θεωρείται ότι μας «κλέβει» μία ώρα ύπνου, ενώ το φθινόπωρο «προσθέτει» μία. Ωστόσο, μελέτες δείχνουν ότι ο ύπνος επηρεάζεται αρνητικά και στις δύο περιπτώσεις, καθώς πολλοί δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες, με αποτέλεσμα να χάνουν ώρες ύπνου για περίπου μία εβδομάδα μετά την αλλαγή.

Οι προηγούμενες έρευνες βασίστηκαν σε ημερολόγια ή ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς από τους συμμετέχοντας, όμως αυτές οι πρακτικές μελέτης δεν είναι πάντα αξιόπιστες.

Έτσι, μια νέα μελέτη προσπάθησε να βγάλει πιο ασφαλή και ακριβή συμπεράσματα, χρησιμοποιώντας ειδικές συσκευές που καταγράφουν την ανθρώπινη δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Τα νέα ευρήματα

Η νέα αυτή μελέτη, η οποία βασίστηκε σε δεδομένα της UK Biobank, μια μεγάλης κλίμακας βιοϊατρική βάση δεδομένων, που λειτουργεί συχνά και ως σημαντική πηγή δεδομένων για έρευνες, ανέλυσε τα αποτελέσματα από 11.800 άτομα που φορούσαν συσκευές καταγραφής δραστηριότητας τις δύο εβδομάδες γύρω από τις περιόδους αλλαγής ώρας, κατά τα έτη 2013-2015.

Τα ευρήματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες κοιμήθηκαν περίπου μισή ώρα περισσότερο την Κυριακή της φθινοπωρινής αλλαγής και περίπου μία ώρα λιγότερο την Κυριακή της ανοιξιάτικης αλλαγής.

Διαφορές μεταξύ φθινοπώρου – άνοιξης

Σε αντίθεση με προηγούμενες έρευνες, που έδειχναν ότι ο ύπνος μειώνεται τις πρώτες εργάσιμες ημέρες μετά τις αλλαγές της ώρας, η παρούσα μελέτη αποκάλυψε ότι οι συμμετέχοντες ανακτούσαν τον χαμένο ύπνο από Δευτέρα έως Παρασκευή μετά από κάθε αλλαγή ώρας.

Η τάση αυτή ήταν πιο έντονη την άνοιξη, όταν ο ύπνος αυξήθηκε κατά επτά λεπτά για κάθε βράδυ σε εβδομαδιαία βάση, σε σχέση με την προηγούμενη εβδομάδα πριν την αλλαγή της ώρας, ενώ το φθινόπωρο η αύξηση του ύπνου ήταν τρία λεπτά ανά βράδυ.

Η επίδραση της αλλαγής της ώρας σε γυναίκες και ηλικιωμένους

Παρόλο που τα δεδομένα έδειξαν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ανακτούσαν τον ύπνο τους, οι γυναίκες φάνηκε να δυσκολεύονται περισσότερο, καθώς καταγράφηκε λιγότερος χρόνος ύπνου τις εργάσιμες ημέρες μετά την αλλαγή της ώρας.

Αυτό μπορεί να αποδίδεται σε αυξημένα επίπεδα αϋπνίας και προβλημάτων ύπνου που επηρεάζουν περισσότερο τις γυναίκες, λόγω διάφορων παραγόντων όπως οι ορμονικές διακυμάνσεις και το άγχος.

Αντίστοιχα, οι ηλικιωμένοι και οι συνταξιούχοι κοιμόντουσαν λιγότερο κατά τις εργάσιμες ημέρες (Δευτέρα με Παρασκευή) μετά την αλλαγή της ώρας το φθινόπωρο, πιθανώς επειδή ο ύπνος τους είναι πιο ευαίσθητος σε διαταραχές καθώς μεγαλώνουν.

Οι κίνδυνοι έλλειψης ύπνου

Η απώλεια ύπνου, ιδιαίτερα μετά την αλλαγή ώρας την άνοιξη, μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την υγεία, καθώς ακόμα και μία νύχτα κακού ύπνου έχει συνδεθεί με επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία.

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι αλλαγές ώρας σχετίζονται με αυξημένα περιστατικά καρδιακών προσβολών, εγκεφαλικών επεισοδίων, τροχαίων ατυχημάτων και κατάθλιψης.

Ο επαρκής ύπνος είναι κρίσιμος για την υγεία της καρδιάς και τη συναισθηματική ισορροπία του ατόμου, ενώ η διάρκεια του ύπνου επηρεάζει τους χρόνους αντίδρασης και την επιρρέπεια σε διάφορες καταστάσεις ρίσκου.

Θερινή ή χειμερινή ώρα;

Οι ανησυχίες για τις επιπτώσεις των αλλαγών ώρας στην υγεία έχουν οδηγήσει πολλούς επιστήμονες ύπνου να ζητήσουν την κατάργηση αυτής της πρακτικής. Αρκετές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Ιορδανία, το Μεξικό, η Ουκρανία και κράτη της ΕΕ, εξετάζουν ήδη το ενδεχόμενο να καταργήσουν τις αλλαγές ώρας.

Ωστόσο, η μετάβαση σε ένα μόνιμο καθεστώς ώρας δεν είναι απλή υπόθεση. Στις ΗΠΑ και την ΕΕ υπάρχουν διχογνωμίες σχετικά με το ποια ώρα θα πρέπει να υιοθετηθεί ως μόνιμη.

Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η παραμονή στη χειμερινή ώρα είναι καλύτερη για την υγεία, καθώς προσφέρει περισσότερο πρωινό φως που βοηθά στον συγχρονισμό του βιολογικού ρολογιού και διευκολύνει τον ύπνο το βράδυ. Από την άλλη, πολιτικοί τάσσονται υπέρ της μόνιμης θερινής ώρας λόγω των οικονομικών πλεονεκτημάτων.