Φωτιά στο Μάτι: «Είμαστε ζωντανοί – νεκροί» – Αυτοψία του enikos.gr 6 χρόνια μετά την εθνική τραγωδία

Ήταν απόγευμα της 23ης Ιουλίου του 2018, όταν μία σπίθα στο Νταού Πεντέλης ήταν παραπάνω από αρκετή, για να γυρίσει η κλεψύδρα και να ξεκινήσει ο χρόνος να μετρά αντίστροφα για την δεύτερη πιο φονική δασική πυρκαγιά του 21ου αιώνα. Μέσα σε λίγη ώρα, η φωτιά βγήκε εκτός ελέγχου, και κατέβηκε στο Μάτι, αφήνοντας πίσω της 104 νεκρούς, με το νεότερο θύμα, ένα βρέφος μόλις έξι μηνών.

Ρεπορτάζ: Κωνσταντίνα Χαϊνά, Αργύρης Ηλιάδης
Φωτογραφίες: Αργύρης Ηλιάδης

Σήμερα, συμπληρώνονται έξι χρόνια από την ημέρα που σημειώθηκε η εθνική τραγωδία. Αυτός ο τόπος που τόσο λάτρεψαν και αγάπησαν οι κάτοικοι και οι τουρίστες, τους πήρε ό,τι πιο πολυτιμότερο είχαν, την ίδια τους την ζωή. Η κανονικότητα μοιάζει να έχει επιστρέψει, όχι όμως για όλους. Συγγενείς θυμάτων και εγκαυματίες, βρίσκονται αντιμέτωποι με τις εικόνες και τις αναμνήσεις εκείνης της φρικτής ημέρας, με τις πληγές τους να είναι αδύνατο να επουλωθούν, και να παραμένουν πιο «επίκαιρες» από ποτέ, καθώς η δίκη ενώπιον του Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων των 21 κατηγορουμένων, βρίσκεται σε εξέλιξη.

Το enikos.gr πραγματοποίησε αυτοψία στο μαρτυρικό Μάτι, λίγα 24ωρα πριν από την μαύρη σημερινή επέτειο. Αν και η καθημερινότητα δείχνει να επανέρχεται, με την φύση να έχει ανθίσει ξανά, μέσα από τις στάχτες, τα σημάδια της καταστροφής είναι ακόμη ορατά, όπως μπορείτε να δείτε στα φωτογραφικά καρέ που μεταφέρουμε από το σημείο «μηδέν» της πυρκαγιάς.

Στην πραγματικότητα, το μόνο που έχει αλλάξει στην περιοχή είναι οι πινακίδες που τοποθετήθηκαν σε διάφορους δρόμους, στις οποίες αναγράφεται «Παραλία» και δείχνουν προς την θάλασσα. Ακόμη, έξι χρόνια μετά, οι ελάχιστες δίοδοι προς την παραλία είναι μικρά ανοίγματα–μονοπάτια, κάποια από τα οποία είχαν χρησιμοποιήσει έντρομοι οι πολίτες για να σωθούν από την πύρινη κόλαση. Όσοι χάθηκαν στους δρόμους, «πνιγμένοι» από τους καπνούς κάηκαν ζωντανοί και άλλοι απανθρακώθηκαν μέσα στα αυτοκίνητά τους.

«Το έχω αποδεχτεί ότι δεν θα το ξεπεράσω ποτέ»

«Κάθε φορά που έστριβα κάπου νόμιζα ότι θα σωθώ, αλλά η φωτιά με κυνηγούσε, την έβρισκα πάντα μπροστά μου», αναφέρει στο enikos.gr ο κ. Δημήτρης Φιλιππής, ο οποίος χρειάστηκε να νοσηλευτεί για 78 ημέρες στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Ευαγγελισμού και συνολικά 4 μήνες στο νοσοκομείο, πριν γυρίσει πίσω στην γυναίκα και το παιδί του.

Τα όσα διαδραματίστηκαν και έζησε ο κ. Φίλιππης έξι χρόνια πριν, ήταν εφιαλτικά, τα οποία ακόμα και σήμερα «στοιχειώνουν» τις σκέψεις του. «Το έχω αποδεχτεί ότι δεν θα το ξεπεράσω ποτέ. Έμαθα πλέον να ζω με αυτό. Οι πληγές από τα εγκαύματα ακόμα με τραβάνε. Ακόμα με πονάνε αρκετά όταν αλλάζει ο καιρός». Δυστυχώς, στο στενό οικογενειακό τους περιβάλλον είχαν και μια απώλεια. Αυτή της θείας της γυναίκας του κ. Φιλιππή, η οποία θεωρείτο ως το τελευταίο θύμα της φωτιάς. Και αυτό γιατί πέθανε έπειτα από 3 χρόνια, λόγω κατάθλιψης. Δεν μπορούσε, δηλαδή, να διαχειριστεί όλα αυτά που βίωσε.

«Θυμάμαι σχεδόν τα πάντα. Είναι όμως μερικές εικόνες που θα μείνουν για πάντα μέσα μου. Η πρώτη όταν έπεσα στο έδαφος, ανάμεσα στα χόρτα και σε συντρίμμια, αλλά έχοντας στη σκέψη την οικογένεια μου, βρήκα τη δύναμη να σηκωθώ. Όμως, πιάστηκα από μια καυτή κολώνα και σχεδόν έχασα το χέρι μου. Η δεύτερη εικόνα ήταν όταν έφτασα πλέον στην θάλασσα και επέπλεα. Εκεί, ξαφνικά νιώθω έναν έντονο πόνο. Ανοίγω τα μάτια μου και βλέπω ότι κάποιος με είχε πιάσει από το χέρι για να με ανεβάσει στην βάρκα. Έβλεπα από το καμένο χέρι μου να κρέμεται το κρέας».

Το οικόπεδο της φρίκης

Χαμένοι και με ορατότητα μηδέν, πολίτες εγκατέλειπαν τα αυτοκίνητά τους και έτρεχαν προς την θάλασσα. Όσοι βρήκαν διέξοδο, απλώς έπεσαν σε αυτή. Η γραμμή μεταξύ ζωής και θανάτου, ήταν πιο λεπτή από ποτέ. Συνολικά 26 άτομα, μέσα στον πανικό τους, δεν κατάφεραν να βρουν το μονοπάτι που οδηγούσε στην θάλασσα. Κάηκαν μόλις λίγα μέτρα μακριά, από την σωτηρία τους.

Ο κ. Φιλιππής βρισκόταν στην θάλασσα, λίγα δευτερόλεπτα πριν τον σώσουν, άκουσε ουρλιαχτά από κάπου, και κολύμπησε μόνος του προς εκείνη την κατεύθυνση. «Ήταν από το οικόπεδο όπου είχαν εγκλωβιστεί άνθρωποι, και τελικά πέθαναν 26 άτομα. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ».

Το οικόπεδο που μετατράπηκε σε μαζικό τάφο, αφού βρήκαν τραγικό θάνατο 26 άνθρωποι, πολλοί εκ των οποίων αγκαλιασμένοι, μέχρι και σήμερα, παραμένει ένας τόπος μαρτυρίου, δίχως καμία ζωή, παρά μόνο παρατημένα τούβλα, ελάχιστο πράσινο ανάμεσα σε ξερά χόρτα.

Ζωγραφισμένα σπίτια σε τοίχους ανάμεσα στα καμένα

Γύρω από το οικόπεδο του θανάτου, στους χωματόδρομους, συγκίνηση προκαλούν οι ζωγραφιές σε τοίχους σε ένα στενάκι που οδηγεί σε αδιέξοδο. Ζωγραφισμένα σπίτια στην σειρά, πάνω σε οποία σχηματίζονται χαμόγελα, και δίπλα τους δέντρα και ήλιος.

Συνεχίζοντας, οικήματα που έσφυζαν από ζωή, μέχρι το απόγευμα της αποφράδας ημέρας της εθνικής τραγωδίας, είναι πλέον ερείπια ή οι ζημιές που υπέστησαν έχουν μερικώς αποκατασταθεί και μαρτυρούν τα όσα συνέβησαν. Μονάχα η εξωτερική όψη τους, προκαλεί μέχρι και σήμερα θλίψη, φρίκη και απόγνωση, με θέα το απέραντο γαλάζιο της θάλασσας.

Τα βλέμματα τραβάει και ένα ερείπιο. Απόκοσμο σκηνικό. Μία εικόνα απόλυτης καταστροφής. Ένα σπίτι, χωρίς σκεπή, πόρτες και παράθυρα, μισογκρεμισμένο ανάμεσα σε διαδρομάκια με ξερόχορτα που με προσοχή τα διασχίζεις. Μπαίνοντας μέσα, υπάρχει ένα τζάκι, και ανάμεσα στους γκρι και μαύρους τοίχους 4 παρατημένες, παλιές, χαλασμένες και ξεβαμμένες καρέκλες, εκ των οποίων οι 3 είναι δίπλα δίπλα, και απέναντί τους ακόμη μία, ακριβώς μπροστά από τα μοναδικά κάγκελα που απέμειναν.

Η μαρτυρική Αργυρά Ακτή

Από την φωτιά δεν κινδύνεψε μόνο ο κ. Φιλιππής, αλλά και η οικογένεια του. Η γυναίκα και το παιδί του – τότε 5,5 ετών – είχαν καταφέρει να συγκεντρωθούν στην θάλασσα, ακριβώς μπροστά από την ταβέρνα «Αργυρά Ακτή», εκεί όπου σήμερα ακριβώς από δίπλα υπάρχει μία μεγάλη ταμπέλα, στην οποία από την μία πλευρά αναγράφεται «Καλώς ήρθατε στο Μάτι μας» με χρωματιστά 104 λουλούδια, και από την άλλη εις μνήμην των θυμάτων της τραγωδίας «όσο διασχίζετε την περιοχή μας, σταθείτε μία στιγμή να σκεφτείτε τα “λουλούδια” μας», ζητώντας δικαιοσύνη.

Τότε, το σκηνικό θύμιζε «εμπόλεμη ζώνη» από τις συνεχείς εκρήξεις, καθώς υπήρχαν σκέτες φιάλες με αέριο. «Η φωτιά τους είχε πλησιάσει στα 30 μέτρα, έξω από την ταβέρνα που είχανε μαζευτεί. Αν μας είχαν ενημερώσει, ίσως και δεν θα θρηνούσαμε καθόλου θύματα. Στην πραγματικότητα, μας έκλεισαν δυστυχώς όλες τις διεξόδους, μας ώθησαν στον θάνατο. Όπου και να πηγαίναμε μας οδηγούσαν πίσω, στη φωτιά. Τα πυροσβεστικά άργησαν 7 ολόκληρες ώρες, καθώς και το λιμενικό. Ακόμα και οι ψαράδες, είχαν προνοήσει να βγάλουν τα καΐκια τους έξω και να σωθούν, και οι Αρχές απλά περίμεναν. Περίμεναν τι; Να καούμε;» καταλήγει ο κ. Φιλιππής.

«Με ειδοποίησαν για ένα πτώμα, ήταν της 13χρονης Εβίτας»

Κατακλυσμένοι από το αίσθημα της επιβίωσης, ορισμένοι, τρέχοντας με προορισμό την θάλασσα, μες τους μαύρους καπνούς, έπεσαν σε γκρεμό. Όπως η 13χρονη Εβίτα Φύτρου. Το άψυχο κορμάκι της, το περισυνέλλεξε ο κ. Γιάννης Ρήγος, ο οποίος ήταν ο πρώτος που βγήκε με το προσωπικό του σκάφος για να συμβάλλει στη διάσωση όσων βρίσκονταν στη θάλασσα. Εκείνη την ημέρα έκανε περίπου 15 διαδρομές καταφέρνοντας να βγάλει από το Μάτι 150 άτομα.

«Ήταν Δευτέρα απόγευμα και γυρνούσα από την Εύβοια. Έτσι όπως έβγαινα από τους Πεταλιούς, είδα καπνούς στο ύψος της Πεντέλης, μία μικρή εστία. Δεν είχα ιδέα τι συμβαίνει. Μέσα σε 30 λεπτά, μέχρι να φτάσω στο λιμάνι, η φωτιά είχε κατέβει ήδη στη θάλασσα. Είχε εξαπλωθεί ραγδαία. Δεν έβλεπα τίποτα από τους καπνούς. Με το που έφτασα, μου ζητήσανε από το λιμεναρχείο να βοηθήσω να πάμε στην παραλία».

Στην πρώτη διαδρομή, ο κ. Ρήγος έσωσε έναν μισοκαμένο άνθρωπο, και ξαναμπήκε στο σκάφος του. Πήγε στην επόμενη παραλία. Ουσιαστικά, έσωζε πολίτες από τις ακτές, και στην συνέχεια συνέχιζε την διαδρομή του. «Από Ραφήνα προς Νέα Μάκρη μαζεύαμε κόσμο. Με παρακαλούσαν να τους σώσω. Προσπάθησα να μην αφήσω κανέναν. Είχα 25 άτομα στο σκάφος μου».

Στο τρίτο δρομολόγιό του, τον ειδοποίησαν ότι υπάρχει ένα πτώμα. Επρόκειτο για την 13χρονη Εβίτα. «Βρισκόταν ακριβώς κάτω από το οικόπεδο που σκοτώθηκαν 26 άτομα. Το παιδί χάθηκε δυστυχώς. Έπεσε στον γκρεμό. Μέχρι τις 4 το πρωί βοηθούσα τον κόσμο. Ήταν μία νύχτα που όσα χρόνια και αν περάσουν, δεν πρόκειται να την ξεχάσω. Είδα κόσμο να καίγεται ζωντανός, να πεθαίνει, να χάνονται περιουσίες. Να μην ξέρει κανείς πώς να γλιτώσει. Εκρήξεις παντού. Ήταν ότι πιο ακραίο μπορεί κανείς να φανταστεί. Ήταν τόσο ανοργάνωτα όλα».

«Έθαψα την ψυχή μου στην θάλασσα»

Κάποιοι όμως δεν κατάφεραν να σωθούν. Ορισμένους, δεν τους βοήθησε κανένας. Συνολικά 104 άνθρωποι βρήκαν τραγικό θάνατο είτε στη φωτιά, είτε στο νερό. Εκεί, που οδηγήθηκαν ως μοναδική διέξοδο από τις πύρινες φλόγες, όταν οι αρμόδιες Αρχές, είχαν κλείσει όλους τους υπόλοιπους τρόπους διαφυγής.

Η κα Μουτάφη είχε βρεθεί το μοιραίο απόγευμα στο Μάτι, για να επισκεφθεί, μαζί με τα παιδιά της, τον 25χρονο Βίκτωρα και την 23χρονη τότε Βάσια, την οικογενειακή φίλη τους, την 72χρονη Αιμιλία Ανδρουλιδάκη, στη μονοκατοικία της, στην μαρτυρική Αργυρά Ακτή.

«Μαμά, δεν αντέχω, εγκαταλείπω». Αυτές ήταν οι τελευταίες λέξεις του Βίκτωρα. Δεν άντεξε και πέθανε εκεί, μέσα στη θάλασσα, στην προσπάθειά του να σωθεί μαζί με την οικογένειά του. Πίστευαν πως ήταν θέμα χρόνου κάποιος από την Πυροσβεστική ή το Λιμενικό να έρθει να τους βοηθήσει. Όμως αυτό δεν συνέβη. Η κα Μουτάφη αναγκάστηκε να τον αφήσει μέσα στο νερό για να μπορέσει να βοηθήσει την αδελφή του, η οποία βρισκόταν σε πανικό. «Ξέρετε πως είναι να αφήνεις το παιδί σου να πεθάνει; Έθαψα την ψυχή μου στην θάλασσα».

«Είναι πολύ άσχημη η ψυχολογική μου κατάσταση, είναι πολύ δύσκολο να βρω λέξεις για να περιγράψω το πώς νιώθω. είμαι πολύ χάλια. Κάθε χρόνος που περνάει, είναι και χειρότερα. Είμαστε σαν ζωντανοί – νεκροί, δεν ξέρω αν υπάρχει χειρότερος τρόπος για να περιγράψω την κατάστασή μας. Το μόνο που με κρατάει όρθια είναι η κόρη μου».

Ακόμη και με τις δίκες που γίνονται, νιώθω ότι μας κοροϊδεύουν μέσα στα μούτρα μας, έχω την αίσθηση ότι όλα γίνονται για το θεαθήναι. Δεν υπάρχει καμία ανακούφιση, δεν μου έχουν δώσει περιθώρια για να εμπιστευτώ οποιονδήποτε. Δεν ξέρω πλέον πώς να νιώσω».

«Ρυμοτομικά, τίποτα δεν έχει αλλάξει»

Το enikos.gr επικοινώνησε τόσο με τον δήμαρχο Μαραθώνος, κ. Στέργιο Τσίρκα, όσο και με την δήμαρχο Ραφήνας-Πικερμίου, κα Δήμητρα Μηλά, οι οποίοι, ουσιαστικά επεσήμαναν πως έξι χρόνια αργότερα, ρυμοτομικά, δεν έχει αλλάξει τίποτα στο Μάτι, ώστε να θεωρείται πιο ασφαλές.

Από την πλευρά του ο κ. Τσίρκας ανέφερε πως έχει ολοκληρωθεί η αποκατάσταση των δρόμων και η αντικατάσταση των αγωγών σε όλο το εύρος του Ματιού. «Για το πολύ διαφημισμένο σχέδιο που θα λύσει παλιές “αμαρτίες”, έχουν γίνει όλες οι διαδικασίες. Έγινε και η τρίτη εκδίκαση ενστάσεων πριν από 15 ημέρες, και αναμένεται η έκδοση του σχετικού ΦΕΚ για την οριστική ένταξη στο σχέδιο πόλης».

Έπειτα από αυτό ωστόσο, σύμφωνα με τον δήμαρχο, προκύπτει ένας νέος αγώνας δρόμου. «Ο τρόπος που θα υλοποιήσουμε αυτό το σχέδιο. Τις διαπλατύνσεις δρόμων, το γκρέμισμα μαντρών και η δημιουργία κοινόχρηστων χώρων. Αυτά τα πράγματα για να γίνουν χρειάζονται νέες μελέτες, που όσο γρήγορα και αν τις “τρέξουμε”, θα περάσουν 1-2 χρόνια. Πρέπει όμως όλα αυτά να γίνουν, τουλάχιστον στους κεντρικούς δρόμους, θα έπρεπε να είχαν γίνει».

Η κα Μηλά τόνισε χαρακτηριστικά πως «είναι άγνωστο πότε θα ξεκινήσουν τα έργα».