Έξυπνη απεξάρτηση από το smartphone
Η εργασιακή και η κοινωνική μας ζωή είναι πλέον άρρηκτα συνδεδεμένη με τις συσκευές επικοινωνίας. Σε σφυγμομέτρηση της εταιρείας Pew τον Απρίλιο, το 40% των ενήλικων χρηστών συστημάτων βιντεοκλήσης ανέφερε ότι ένιωθε κόπωση μετά τις συνομιλίες αυτές, ενώ το 33% δήλωσε ότι θα ήθελε να μειώσει δραστικά τον χρόνο που δαπανά στο Διαδίκτυο ή στο smartphone του.
Η χρήση έξυπνων κινητών τηλεφώνων δεν είναι αναγκαία επιβλαβής. Ορισμένες φορές οι συσκευές αυτές μας κάνουν πιο χαρούμενους, καθώς μας επιτρέπουν να συνδεθούμε με άλλους ανθρώπους. Πολλοί είναι, όμως, αυτοί που αναζητούν τρόπο να περιορίσουν τη συνήθεια αυτή.
Ποικίλες μορφές
Ο εθισμός στο κινητό τηλέφωνο μπορεί να εκδηλωθεί με ποικίλους τρόπους. Ισως να μένετε ξύπνιοι μέχρι αργά παρακολουθώντας τα συμβάντα στο Instagram ή στο TikTok ή η αγαπημένη σας συσκευή δεν σας αφήνει να εργασθείτε, καθώς νιώθετε την ανάγκη να την περιεργάζεστε κάθε λίγα λεπτά.
Η κατάχρηση κινητού ή άλλης οθόνης δεν χαρακτηρίζεται επισήμως ως εθισμός από την αμερικανική ψυχιατρική ένωση APA. Ολοένα και περισσότεροι ειδικοί αναγνωρίζουν, όμως, ότι ο άνθρωπος μπορεί να εθιστεί στο smartphone του, όπως εξηγεί η ψυχίατρος Ανα Λέμκι του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ.
«Κάθε εθισμός χαρακτηρίζεται από τρία στοιχεία: απώλεια ελέγχου, όπως όταν κάποιος αδυνατεί να σταματήσει τα τυχερά παιχνίδια· εμμονή με τη χρήση της ουσίας και αδιαφορία για τις κοινωνικές, σωματικές και ψυχικές επιπτώσεις της χρήσης. Πολλοί αναγνωρίζουμε κάποιες από τις συμπεριφορές αυτές στη χρήση του κινητού μας», λέει η δρ Λέμκι.
Η άλλη άποψη
Αντιθέτως, ο ψυχολόγος του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Ανταμ Αλτερ εκτιμά ότι η κατάχρηση οθόνης δεν αποτελεί πραγματικό εθισμό. «Δεν πιστεύω ότι φθάνει στο σημείο τού ιατρικώς πιστοποιημένου εθισμού. Για εμένα, πρόκειται κυρίως για πολιτισμική πάθηση παρά για κάτι άλλο σοβαρότερο», λέει ο δρ Αλτερ. Ανεξάρτητα πάντως από το πώς χαρακτηρίζουμε το φαινόμενο, οι ειδικοί επιμένουν ότι υπάρχουν αξιόπιστες λύσεις για να περιορίσετε τη χρήση του κινητού σας τηλεφώνου.
Μία προσέγγιση αφορά την αποφυγή χρήσης κάθε οθόνης, όχι μόνο αυτής του κινητού, για χρονικό διάστημα από λίγες ημέρες μέχρι και ένα μήνα. Η στρατηγική αυτή έχει αποδειχθεί αποτελεσματική σε άλλα είδη εθισμών, όπως ο αλκοολισμός.
Ο χρόνος της «νηστείας» σας από τις οθόνες καθορίζεται από τη χρήση που είχατε. Ο μέσος άνθρωπος θα πρέπει να αρχίσει με αποχή ενός 24ώρου, ενώ πιο «βαριά περιστατικά» εθισμού θα πρέπει να ακολουθήσουν μεγαλύτερη χρονικά «νηστεία».
«Υστερα από αποχή ενός μηνός, οι περισσότεροι αναφέρουν ότι ξεπέρασαν τα συναισθήματα κατάθλιψης και άγχους, κοιμούνται καλύτερα, έχουν περισσότερη ενέργεια και έχουν γίνει πιο παραγωγικοί στις εργασίες τους. Είναι επίσης ικανοί να δουν με ψυχρό μάτι πώς επηρεάζονταν από τον εθισμό τους στην οθόνη», λέει η δρ Λέμκι.
Πέρα από την αποχή από την οθόνη, οι ειδικοί συνιστούν άλλες, λιγότερο απόλυτες μεθόδους για να αποστασιοποιηθείτε από το κινητό σας τηλέφωνο. Αυτό μπορεί να καταστεί δυνατό με την επιλογή συγκεκριμένων ωρών της ημέρας ή ημερών της εβδομάδας κατά τις οποίες δεν θα χρησιμοποιείτε καθόλου το τηλέφωνό σας, όπως πριν και μετά τη δουλειά.
Μπορείτε επίσης να αφήνετε τη συσκευή σε άλλο δωμάτιο, μακριά από το υπνοδωμάτιό σας, ή να συγκεντρώνετε τις συσκευές όλων των μελών της οικογένειας και να τις τοποθετείτε σε κουτί πριν καθίσετε για οικογενειακό γεύμα.
«Μπορεί να ακούγεται αστείο ή σαν λύση του παλιού καιρού, αλλά γνωρίζουμε ύστερα από δεκαετίες ψυχολογικής έρευνας ότι τα αντικείμενα που βρίσκονται γύρω μας έχουν μεγάλη ψυχική επιρροή πάνω μας. Αν επιτρέπεις στο τηλέφωνό σου να σε ακολουθεί σε κάθε σου εμπειρία, θα νιώθεις να σε έλκει και τελικά θα το χρησιμοποιήσεις. Αν όμως δεν μπορείς να το φθάσεις με το χέρι σου, θα το χρησιμοποιείς λιγότερο», λέει ο δρ Αλτερ.
Λιγότερο θελκτικό
Μια άλλη λύση είναι να κάνετε το τηλέφωνό σας οπτικά λιγότερο θελκτικό, αλλάζοντας την οθόνη σε κάποιο αδιάφορο, σκούρο χρώμα ή καταργώντας όλες τις ειδοποιήσεις από την οθόνη της συσκευής.
Ο δρ Αλτερ προτείνει την περιοδική αναδιάταξη των εφαρμογών στην οθόνη του κινητού, προκειμένου να περιορισθούν οι σχεδόν μηχανικές κινήσεις ελέγχου του λογαριασμού σας στο Instagram ή στο Twitter. «Αν η εφαρμογή έχει αλλάξει θέση στην οθόνη, ίσως βαρεθείτε να την αναζητήσετε και αποφύγετε μία ακόμη άσκοπη περιήγηση», λέει ο δρ Αλτερ.
Οι ειδικοί συνιστούν επίσης την κατάργηση ορισμένων εφαρμογών, ειδικά όσων σας απασχολούν για λόγους εργασίας ή ψυχαγωγίας. Αν δεν θέλετε να σβήσετε τις εφαρμογές αυτές, μετακινήστε τες στην τελευταία οθόνη της επιφάνειας της συσκευής σας, για να είναι έστω και συμβολικά λιγότερο προσβάσιμες.
«Οι χρηστικές εφαρμογές πρέπει να εμπλουτίζουν τη ζωή και να δίνουν νόημα στην καθημερινότητα. Αποφύγετε όσες σας δημιουργούν άγχος ή είναι εθιστικές», λέει η δρ Λέμκι.
Καίριο ερώτημα
«Το κρίσιμο ερώτημα που έχει να κάνει με τις οθόνες είναι το εξής: Τι καλύτερο θα μπορούσα να κάνω αυτή τη στιγμή; Υπάρχει κάποια δραστηριότητα που θα με έκανε τώρα να νιώσω καλύτερα; Αυτά είναι κρίσιμα ερωτήματα στον καιρό μιας πανδημίας που μας υποχρέωσε να αυξήσουμε τον χρόνο μας μπροστά σε οθόνες», λέει η δρ Λέμκι.