Xολολιθίαση: Αίτια, συμπτώματα και θεραπεία
Η χολολιθίαση είναι η κατάσταση κατά την οποία μικρές συστάδες κρυστάλλων (χολόλιθοι) σχηματίζονται στην χοληδόχο κύστη. Εάν μεγαλώσουν αρκετά, μπορεί να μπλοκάρουν τους αγωγούς και να εμποδίσουν τη χολή να ταξιδέψει στο λεπτό έντερο.
Οι περισσότεροι χολόλιθοι (πέτρες στη χοληδόχο κύστη) είναι μικροί και δεν προκαλούν βλαβερές συνέπειες, αλλά οι πέτρες που είναι αρκετά μεγάλες, προκαλούν συμπτώματα όπως η δυσπεψία, το φούσκωμα, η ναυτία και ο πόνος. Τα σοβαρά συμπτώματα της χολολιθίασης που περιλαμβάνουν ρίγη, πυρετό και έντονο πόνο, δείχνουν μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Πώς σχηματίζονται οι χολόλιθοι
Η χολή που αποθηκεύεται στη χοληδόχο κύστη, αποτελείται από νερό, χοληστερόλη, άλατα και χολερυθρίνη, μια ουσία που σχηματίζεται από τη διάσπαση των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η χοληστερόλη ή η χολερυθρίνη μπορεί να κολλήσουν μαζί σχηματίζοντας μικρές «πέτρες» και να παγιδευτούν στη βλέννα που υπάρχει μέσα στο όργανο. Σε όλο τον κόσμο, περίπου το 10% με 20% των ενηλίκων έχουν χολόλιθους, αλλά λιγότεροι από τους μισούς θα βιώσουν μια ανεπιθύμητη κατάσταση, καθώς ποτέ οι πέτρες τους δεν θα μεγαλώσουν αρκετά ώστε να προκαλέσουν βλάβη. Οι πέτρες που γίνονται μεγαλύτερες με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να μπλοκάρουν τους αγωγούς της χοληδόχου κύστης, προκαλώντας πόνο και άλλες μορφές δυσφορίας. Οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν αυτά τα συμπτώματα καθώς μεγαλώνουν, επειδή οι πέτρες συνεχίζουν να διαμορφώνονται και να αναπτύσσονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου.
Ηπια συμπτώματα
Τα πρώτα σημάδια της χολολιθίασης μπορεί να περιλαμβάνουν δυσπεψία, φούσκωμα, ναυτία, αέρια και κοιλιακό άλγος που είναι γνωστό ως κολικός της χοληδόχου κύστης. Συλλογικά αυτά αναφέρονται ως μία «επίθεση» της χοληδόχου κύστης. Τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως μέσα σε μία ώρα από την κατανάλωση ενός λιπαρού γεύματος και παρατηρούνται όταν οι πέτρες μπλοκάρουν τους κυστικούς αγωγούς της χοληδόχου κύστης. Τα λιπαρά τρόφιμα προκαλούν επίθεση επειδή η χολή είναι αυτή που επιτρέπει να συμβεί η πέψη των λιπών στο στομάχι. Καθώς η χοληδόχος κύστη συσπάται για να εκκρίνει τη χολή, αυξάνονται οι πιθανότητες να παγιδευτούν οι πέτρες στον κυστικό πόρο.
Ο κοιλιακός πόνος σχετίζεται με την κατάσταση αυτή και συνήθως είναι αισθητός στο άνω δεξί τεταρτημόριο της κοιλίας και μερικές φορές αντανακλά στον δεξί ώμο. Συνήθως ο πόνος φεύγει μέσα σε 60 με 90 λεπτά, αλλά μερικές φορές μπορεί να διαρκέσει για αρκετές ώρες. Ο ήπιος πόνος μπορεί να ανακουφιστεί με μη συνταγογραφούμενα φάρμακα. Ο πόνος και τα άλλα συμπτώματα σταδιακά υποχωρούν, καθώς η χοληδόχος κύστη σταματά να συσπάται, επιτρέποντας στις πέτρες να κινηθούν έξω από τον αγωγό.
Οι άνθρωποι που βιώνουν ήπια συμπτώματα της χολολιθίασης κατά τη διάρκεια μιας επίθεσης, έχουν 3%-9% πιθανότητες να εξελιχθεί η νόσος σε μια σοβαρή κατάσταση. Οποιος βιώνει αυτά τα συμπτώματα τακτικά, θα πρέπει να αναζητήσει ιατρικές συμβουλές, ώστε να μπορεί να παρακολουθεί την κατάστασή του. Η έγκαιρη διάγνωση του προβλήματος επιτρέπει να υπάρξουν περισσότερες επιλογές θεραπείας, συμπεριλαμβανομένης και της αποφυγής της χειρουργικής επέμβασης.
Σοβαρά συμπτώματα
Καθώς οι πέτρες μεγαλώνουν ή αυξάνονται σε αριθμό, στην κύστη συχνά δημιουργείται φλεγμονή και ερεθίζεται, επιδεινώνοντας τις επιπτώσεις μιας επίθεσης. Το φάσμα των συμπτωμάτων περιλαμβάνει όλα εκείνα τα συμπτώματα της ήπιας κατηγορίας, μαζί με εμετό, ρίγη και πυρετό. Σε μια οξεία επίθεση, ο πόνος είναι πιο σοβαρός και μπορεί να επεκταθεί για να καλύψει τη μέση κοιλιακή περιοχή, τον δεξιό ώμο και το πάνω μέρος της πλάτης.
Αυτό το επίπεδο του πόνου δεν ανταποκρίνεται πάντα στα κοινά φάρμακα για τον πόνο, αλλά θα πρέπει να ανταποκρίνεται σε αναλγητικά που θα συνταγογραφηθούν από τον γιατρό. Τα άτομα με έντονο πόνο συνήθως είναι σε θέση να ανακουφιστούν αν βρουν μια άνετη καθιστή ή ξαπλωτή θέση και τείνουν να μετατοπίζουν τις θέσεις τους κατ’ επανάληψη σε μια προσπάθεια να ανακουφίσουν εκ νέου τα συμπτώματά τους. Αυτά τα συμπτώματα δεν σημαίνουν κατ’ ανάγκη ότι έχουμε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ωστόσο κάποιος που τα βιώνει είναι πιο πιθανός υποψήφιος για αφαίρεση της χοληδόχου κύστης στο μέλλον.
Παράγοντες που συμβάλλουν στη χολολιθίαση και θεραπείες
Oι κυριότεροι παράγοντες που προδιαθέτουν σε χολολιθίαση είναι οι ακόλουθοι:
* To φύλο. Η νόσος είναι συχνότερη σε γυναίκες άνω των 40 ετών
* Η ηλικία. Μετά την ηλικία των 60 η χολολιθίαση είναι συχνότερη και στα δύο φύλα
* Η παχυσαρκία. Καθώς η κατάσταση αυτή δημιουργείται από την κατανάλωση λιπαρών τροφών είναι σαφές ότι όσοι τρέφονται με αυτές έχουν υψηλότερο κίνδυνο και αυτό ισχύει όχι μόνο για τους παχύσαρκους, αλλά και για τους ελαφρά υπέρβαρους
* Τα οιστρογόνα. Οσο αυξάνεται η συγκέντρωση οιστρογόνων (λόγω εγκυμοσύνης, αντισυλληπτικών ή ορμονοθεραπειών) μειώνεται η κινητικότητα της χοληδόχου κύστης και ευνοείται η δημιουργία χολολίθων
* Ο σακχαρώδης διαβήτης
* Η γρήγορη απώλεια βάρους
* Τα μεγάλα διαστήματα αυστηρής δίαιτας ή νηστείας
Για κάποιον που προχωρά πέρα από τα ήπια συμπτώματα της ασθένειας της χοληδόχου κύστης, τα αποτελέσματα που βιώνει θα επιδεινωθούν με την ηλικία, μόνο και μόνο επειδή οι πέτρες μεγαλώνουν με την πάροδο του χρόνου. Οι περισσότεροι άνθρωποι με κύρια συμπτώματα θα χρειαστούν τελικά κάποιο είδος ιατρικής θεραπείας. Η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή, μια διαδικασία για την αφαίρεση της χοληδόχου κύστης, είναι αρκετά συχνή και συνήθως ανακουφίζει από όλα τα συμπτώματα, αλλά δεν είναι πάντα απαραίτητη.
Διατροφή
Τα περισσότερα συμπτώματα της χολολιθίασης αναπτύσσονται μετά την κατανάλωση λιπαρών τροφών, κάτι που σημαίνει πως η δίαιτα είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες ελέγχου. Οσο πιο λιπαρό είναι ένα γεύμα, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα οι επιπτώσεις της επίθεσης να είναι χειρότερες. Υιοθετώντας μια διατροφή με μειωμένα λιπαρά δεν θα εξαλείψετε εντελώς την ασθένεια, αλλά θα μειώσετε την συχνότητα και τη σοβαρότητα των επικίνδυνων επεισοδίων.
Ασκηση
Οι επιπτώσεις μιας επίθεσης και ιδιαίτερα το επίπεδο του πόνου, μπορεί να επιδεινωθούν από την άσκηση, επειδή η βαθιά αναπνοή και η έντονη κίνηση μπορεί να πιέσουν ακόμα πιο πολύ τη χοληδόχο κύστη. Η τακτική άσκηση βελτιώνει τη γενική υγεία ενός ατόμου, αλλά θα πρέπει να αποφεύγεται η σωματική άσκηση κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου ή μετά τη λήξη του. Οποιαδήποτε κίνηση κατά τη διάρκεια μιας επίθεσης θα πρέπει να είναι αργή και προσεκτική, όχι μόνο για να αποφευχθεί η επιδείνωση του πόνου, αλλά και επειδή τα συμπτώματα μιας σοβαρής επίθεσης μπορεί να είναι ελαφρώς αποπροσανατολιστικά.
Εμμηνόρροια
Ενώ δεν υπάρχουν ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία για τη σύνδεση χολολιθίασης και εμμηνόρροιας, εντούτοις μερικές γυναίκες έχουν διαπιστώσει ότι τα συμπτώματά τους επιδεινώνονται κατά την έμμηνο ρύση, από την άποψη ότι τα ήπια συμπτώματα χολολιθίασης γίνονται πιο αισθητά όταν απουσιάζουν οποιαδήποτε άλλα συμπτώματα. Οι γυναίκες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν πέτρες απ’ ό,τι οι άνδρες επειδή τα οιστρογόνα προωθούν την έκκριση της χοληστερόλης στη χολή. Εάν υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ της εμμήνου ρύσεως και της χολολιθίασης θα μπορούσε να οφείλεται στην επίδραση που έχουν τα επίπεδα των οιστρογόνων στο σχηματισμό λίθων. Οταν παρουσιάζεται αυτό το φαινόμενο, δεν αποτελεί αιτία συναγερμού, εκτός αν τα συμπτώματα είναι σε επίπεδο έκτακτης ανάγκης.
Πότε τα συμπτώματα δείχνουν ότι πρόκειται για κατάσταση έκτακτης ανάγκης;
Σε ακραίες περιπτώσεις, η ναυτία, ο απότομος πόνος στο πάνω μέρος της κοιλιάς και ο εμετός, μπορεί να συμβούν σε συνδυασμό με υψηλό πυρετό, ρίγη, ή υπερβολική εφίδρωση. Τα συμπτώματα αυτά δείχνουν μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης που απαιτεί άμεση ιατρική φροντίδα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν τα συμπτώματα συνοδεύονται από ίκτερο, μια κατάσταση κατά την οποία το δέρμα και το άσπρο των ματιών γίνονται κιτρινωπά. Αυτά τα πολύ σοβαρά συμπτώματα αναπτύσσονται όταν η χοληδόχος κύστη έχει σταματήσει να λειτουργεί σωστά, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση υψηλών επιπέδων τοξινών στο σώμα και στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτό μπορεί να συμβεί ως αποτέλεσμα της ασθένειας της χοληδόχου κύστης, είτε ανεξάρτητα, είτε σε συνδυασμό με επιπλοκές, όπως μία μόλυνση.