Υπερπαραθυρεοειδισμός, αίτια, συμπτώματα, θεραπεία
Ο υπερπαραθυρεοειδισμός είναι μια κατάσταση στην οποία παράγεται υπερβολική παραθυρεοειδής ορμόνη, διακόπτοντας την φυσιολογική ισορροπία του ασβεστίου, του φωσφόρου και της βιταμίνης D στο σώμα.
Η περίσσεια παραθυρεοειδούς ορμόνης (Pth) μπορεί να είναι πρωτογενής, δευτερογενής σε άλλες καταστάσεις, ή αυτόνομη (από ανεξάρτητη πηγή). Στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν μπορεί να εντοπιστεί μια συγκεκριμένη αιτία.
Ο υπερπαραθυρεοειδισμός επηρεάζει τις γυναίκες δύο φορές πιο συχνά απ’ ό,τι τους άνδρες, ενώ η συχνότητα εμφάνισης αυξάνεται με την ηλικία. Η έλλειψη βιταμίνης D, οι καταστάσεις δυσαπορρόφησης, το θετικό οικογενειακό ιστορικό και ορισμένες σπάνιες γενετικές διαταραχές αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης υπερπαραθυρεοειδισμού. Σε ορισμένους ασθενείς έχει εμπλακεί σ’ αυτή την κατάσταση τυχόν προηγούμενη ακτινοβολία στον λαιμό.
Η μακροχρόνια χρήση φαρμάκων, όπως τo αντιμανιοκαταθλιπτικό λίθιο και τα θειαζιδικά διουρητικά, μπορεί να προκαλέσουν ήπια αύξηση στα επίπεδα της παραθυρεοειδούς ορμόνης, η οποία μπορεί να επιμείνει ακόμα και όταν σταματήσει το φάρμακο.
Φυσιολογία
Η παραθυρεοειδής ορμόνη ή παραθορμόνη (Pth), είναι απαραίτητη για τη ζωή και παράγεται κανονικά από τους παραθυρεοειδείς αδένες. Πρόκειται για τέσσερις αδένες μεγέθους μπιζελιού, που βρίσκονται σε κάθε γωνία ή πόλο του θυρεοειδούς αδένα. Η δράση της παραθυρεοειδούς ορμόνης είναι να διατηρήσει τα φυσιολογικά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα και να βοηθήσει στην παραγωγή ενεργού μορφής βιταμίνης D. Η ενεργός μορφή βιταμίνης D παίζει επίσης ρόλο στην ρύθμιση του ασβεστίου.
Η παραθυρεοειδής ορμόνη είναι γνωστό ότι δρα κυρίως στα οστά και τα νεφρά, όπου ασκεί τα περισσότερα από τα αποτελέσματά της. Αλλοι ιστοί που επίσης επηρεάζονται από αυτήν είναι το στήθος, η καρδιά, το δέρμα, τα αιμοφόρα αγγεία και το πάγκρεας.
Η κύρια επίδρασή της είναι η αύξηση των επιπέδων ασβεστίου στο αίμα, με την απελευθέρωση αποθηκευμένου ασβεστίου από τα οστά. Οταν όμως το ασβέστιο εξαντληθεί, αυξάνεται η καταστροφή του οστού και μειώνεται ο σχηματισμός νέου οστού. Η παραθορμόνη μειώνει επίσης την απώλεια ασβεστίου στα ούρα και διεγείρει την παραγωγή της ενεργού μορφής της βιταμίνης D στα νεφρά. Παράλληλα, αυξάνει την απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο μέσω της επίδρασής της στο μεταβολισμό της βιταμίνης D.
Το ασβέστιο είναι απαραίτητο για τη σύσπαση των μυών, την πήξη του αίματος, τη λειτουργία των νεύρων και τη ρύθμιση των εκκρίσεων ορμονών. Συνεπώς, απαιτείται αποτελεσματικός έλεγχος για πολλές βασικές λειτουργίες. Ο φώσφορος είναι επίσης απαραίτητος και συνδέεται στενά με τις μεταβολές του ασβεστίου, τον μεταβολισμό των οστών και τις πηγές ενέργειας για ολόκληρο το σώμα.
Συμπτώματα
Οταν υπάρχει υπερπαραθυρεοειδισμός, τότε ένας ή περισσότεροι από τους παραθυρεοειδείς αδένες δεν έχουν φυσιολογική λειτουργία και παράγουν περισσότερη παραθυρεοειδή ορμόνη, ανεξάρτητα από τα επίπεδα ασβεστίου. Η περίσσεια της παραθυρεοειδούς ορμόνης έχει ως αποτέλεσμα αυξημένα επίπεδα ασβεστίου και φωσφορικών αλάτων, γεγονός που προκαλεί τόσο γενικά, μη ειδικά συμπτώματα, όσο και ορισμένα συμπτώματα που σχετίζονται άμεσα με τα όργανα που επηρεάζονται από τις αλλαγές στα επίπεδα αυτά.
Τα γενικά συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται αργά και περιλαμβάνουν ασαφείς πόνους στο σώμα, κόπωση και αδυναμία.
Τα συγκεκριμένα συμπτώματα που σχετίζονται με υψηλά επίπεδα ασβεστίου περιλαμβάνουν:
• Κοιλιακό άλγος -συχνά συνδέεται με πεπτικά έλκη / παγκρεατίτιδα- καθώς τα υψηλά επίπεδα ασβεστίου προκαλούν αυξημένη παραγωγή οξέος στομάχου
• Ναυτία, εμετός
• Απώλεια της όρεξης
• Υπέρταση και καρδιακή ανεπάρκεια
• Αυξημένη δίψα και ούρηση
• Πέτρες στα νεφρά λόγω του υψηλού ουρικού ασβεστίου
• Ψευδοουρική αρθρίτιδα
• Ειδική μυϊκή αδυναμία
• Αραίωση των οστών που μπορεί να οδηγήσει σε κατάγματα και
• Ψυχική σύγχυση και απώλεια μνήμης.
Διάγνωση
Για να επιβεβαιώσετε τα κλινικά ευρήματα και να εντοπίσετε τους μη φυσιολογικούς αδένες, απαιτείται:
• Αιματολογικές εξετάσεις
• 24ωρη συλλογή ούρων, για νεφρική λειτουργία και απέκκριση ασβεστίου
• Σάρωση οστικής πυκνότητας οστών, για την εκτίμηση της αντοχής των οστών και του κινδύνου καταγμάτων
• Ακτίνες Χ ή υπερηχογράφημα, για να ελέγξετε τις νεφρολιθικές πέτρες και
• Απεικονιστικός έλεγχος για τον εντοπισμό του υπερδραστήριου παραθυρεοειδή αδένα
Θεραπεία
Οι υποκείμενες αιτίες του δευτερογενούς υπερπαραθυρεοειδισμού πρέπει να αναγνωρίζονται και να αντιμετωπίζονται. Αυτό συνήθως επιλύει το πρόβλημα των ορμονών. Η χρόνια νεφρική νόσος είναι συχνά η αιτία για την ανεπαρκή παραγωγή βιταμίνης D. Η βιταμίνη D χορηγείται εύκολα ως συμπλήρωμα, αλλά συχνά καθίσταται λιγότερο αποτελεσματική μετά από λίγο καιρό.
Για τις πρωτογενείς περιπτώσεις, η χειρουργική επέμβαση παραμένει η πιο αποτελεσματική επιλογή. Εάν οι εξετάσεις εντοπίσουν έναν ή περισσότερους μη φυσιολογικούς αδένες, αυτοί μπορούν να αφαιρεθούν. Αν δεν βρεθεί ένας μεμονωμένος υπερδραστήριος αδένας, τότε τρεις από τους τέσσερις αδένες απομακρύνονται, αφήνοντας έναν άθικτο, προκειμένου να παράσχει τουλάχιστον κάποια φυσική ορμόνη για να ρυθμίζει το ασβέστιο και τον φώσφορο. Εκτός από τους κινδύνους που ενέχει κάθε χειρουργική επέμβαση (αναισθησία κ.λπ.), υπάρχουν κάποιοι συγκεκριμένοι κίνδυνοι για την επέμβαση αυτή, όπως η βλάβη των φωνητικών χορδών και η απομάκρυνση μεγαλύτερης του κανονικού ποσότητας παραθυρεοειδούς ορμόνης, που μπορεί να προκαλέσει κατάσταση ανεπάρκειας, η οποία θα χρειαστεί άμεση θεραπεία.