Ακμή, η «νόσος» της εφηβείας και πώς θεραπεύεται
Η ακμή είναι το αποτέλεσμα από τη δράση των ορμονών στους σμηγματογόνους αδένες του δέρματος. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που επηρεάζει σχεδόν όλους τους εφήβους.
Οι σμηγματογόνοι αδένες παράγουν μια ελαιώδη ουσία, το σμήγμα, που αδειάζει πάνω στην επιφάνεια του δέρματος μέσω του ανοίγματος του θύλακα της τρίχας (πόρος). Το μίγμα ελαίου και κυττάρων επιτρέπει στα βακτήρια που ζουν κανονικά στο δέρμα να αυξάνονται στα ανοιγμένα θυλάκια. Όταν συμβαίνει αυτό, οι πόροι φράζουν και αναπτύσσονται τα σπυράκια.
Τα σπυράκια μπορεί να είναι ένα από τα ακόλουθα είδη:
Μπιμπίκια (comedones): Μη φλεγμονώδη εξανθήματα, που μπορεί να είναι ανοικτά ή κλειστά.
Εξανθήματα (βλατίδες): Πληγές που έχουν φλεγμονή και μπορεί να είναι μαλακές στην αφή. Αυτές συνήθως εμφανίζονται ως μικρά, ροζ εξογκώματα στο δέρμα.
Φλύκταινες: Πληγές που είναι φλεγμονώδεις και γεμίζουν με πύον. Μπορούν να είναι κόκκινες στη βάση.
Οζίδια: Συμπαγείς πληγές που είναι μεγάλες, επώδυνες, και βρίσκονται βαθιά μέσα στο δέρμα.
Κύστες: Πληγές γεμάτες πύον βαθιά κάτω από το δέρμα που μπορεί να προκαλέσουν ουλές και πόνο.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα σπυράκια εμφανίζονται στο πρόσωπο, το λαιμό, την πλάτη, το στήθος και τους ώμους. Η ακμή δεν αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την υγεία, αλλά η σοβαρή ακμή μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμες ουλές. Επιπλέον, η ακμή μπορεί να έχει σημαντικές φυσικές και ψυχολογικές συνέπειες, καθώς προκαλεί κακή εικόνα του εαυτού μας και απ’ αυτήν απορρέει η κοινωνική αναστολή και το άγχος.
Γιατί μερικοί άνθρωποι έχουν ακμή και άλλοι όχι;
Δεν είναι σαφές γιατί μερικοί άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς στην ακμή από άλλους. Η ακριβής αιτία της ακμής δεν είναι γνωστή, αλλά ένας σημαντικός παράγοντας είναι η αύξηση των αρσενικών ορμονών που ονομάζονται ανδρογόνα. Τα ανδρογόνα αυξάνονται στη διάρκεια της εφηβείας, τόσο στα αγόρια, όσο και στα κορίτσια. Τα ανδρογόνα κάνουν τους σμηγματογόνους αδένες να μεγαλώνουν και να παράγουν περισσότερο σμήγμα. Τα ανδρογόνα, επίσης, μπορούν να αυξηθούν λόγω των ορμονικών αλλαγών που συνδέονται με την εγκυμοσύνη ή την έναρξη και τη διακοπή αντισυλληπτικών χαπιών.
Ένας άλλος παράγοντας για την αιτία της ακμής είναι γενετικός. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η τάση για την ανάπτυξη της ακμής μπορεί να κληρονομηθεί από τους γονείς. Επιπλέον, ορισμένα φάρμακα (για παράδειγμα, αντι-επιληπτική φαρμακευτική αγωγή, πρεδνιζόνη, ανδρογόνα και λίθιο), είναι γνωστό ότι προκαλούν ακμή. Καλλυντικά που έχουν κολλώδη υφή μπορεί να αλλάξουν τα κύτταρα των θυλακίων, κρατώντας τα κολλημένα μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να φράξουν οι πόροι. Προϊόντα με βάση το νερό είναι λιγότερο πιθανό να προκαλέσουν ακμή.
Τι μπορεί να χειροτερέψει την ακμή;
* H τριβή που προκαλείται από το τρίψιμο του δέρματος
* Ξύσιμο ή ζούληγμα κάθε στίγματος
* Πίεση από κράνη ποδηλάτου, σακίδια, ή σφιχτά κολάρα
* Αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών στους εφήβους και τις ενήλικες γυναίκες δύο έως επτά ημέρες πριν από την έναρξη της εμμήνου ρύσεως
* Αγχος
Άλλοι παράγοντες που εθεωρείτο παλιά ότι κάνουν την ακμή χειρότερη, όπως για παράδειγμα η σοκολάτα, τα λιπαρά τρόφιμα και το βρώμικο δέρμα δεν φαίνεται τελικά να έχουν επίδραση στην ανάπτυξη της ακμής.
Πώς μοιάζει η ακμή
Η ακμή μπορεί να εμφανιστεί με μία από τις ακόλουθες μορφές:
Σπυράκια με άσπρο κεφάλι: Λευκές κουκίδες που αποτελούνται από φραγμένους λιπαρούς πόρους που καλύπτονται από στρώσεις δέρματος.
Σπυράκια με μαύρο κεφάλι: Μαύρα μπιμπίκια που αποτελούνται από φραγμένους πόρους των οποίων το υλικό σπρώχνει προς τα έξω τα θυλάκια. Το μαύρο χρώμα δεν είναι βρωμιά. Μπορεί να είναι βακτηρίδια και ύλη που αντιδρά με το οξυγόνο.
Εξανθήματα, φλύκταινες ή οζίδια: Πιο σοβαρές βλάβες που εμφανίζονται κόκκινες και πρησμένες. Οφείλονται σε φλεγμονή ή λοίμωξη του ιστού γύρω από τα φραγμένα ωοθυλάκια, τα οποία είναι συχνά επώδυνα και σκληρά στην αφή.
Κύστες: Βαθιές, επώδυνες πληγές, γεμάτες πύον, που μπορεί να προκαλέσουν ουλές.
Πώς θεραπεύεται η ακμή
Οι δερματολόγοι συνήθως θεραπεύουν την ακμή, ιδιαίτερα τις πολύ σοβαρές περιπτώσεις. Οικογενειακοί γιατροί, παιδίατροι ή παθολόγοι, μπορούν να αντιμετωπίσουν ηπιότερες μορφές ακμής.
Οι θεραπείες μπορεί να περιλαμβάνουν:
Μη συνταγογραφούμενες τοπικές φαρμακευτικές αγωγές: Φάρμακα για τα οποία δεν είναι απαραίτητη η συνταγή γιατρού και περιλαμβάνουν σαλικυλικό οξύ, υπεροξείδιο του βενζολίου και θείο. Αυτές οι θεραπείες είναι διαθέσιμες σε πολλές μορφές, όπως τζελ, λοσιόν, κρέμα ή σαπούνι. Όταν τα προϊόντα αυτά χρησιμοποιούνται τακτικά, είναι αρκετά αποτελεσματικά στη θεραπεία της ακμής. Μπορεί να χρειαστούν 4-8 εβδομάδες για να παρατηρηθεί μια βελτίωση στο δέρμα.
Συνταγογραφούμενες τοπικές φαρμακευτικές θεραπείες: Οι συνταγές για τοπικές αγωγές φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της ακμής περιλαμβάνουν υπεροξείδιο του βενζολίου, αντιβιοτικά, τρετινοΐνη, ταζαροτένη, αδαπαλένη και αζελαϊκό οξύ.
Συνταγογραφούμενη στοματική φαρμακευτική αγωγή: Για ασθενείς με μέτρια έως σοβαρή ακμή, οι γιατροί συχνά συνταγογραφούν αντιβιοτικά για λήψη από το στόμα, πέρα από την τοπική φαρμακευτική αγωγή. Τα αντιβιοτικά αυτά είναι ικανά να βοηθήσουν στον έλεγχο της ακμής, ανακόπτοντας την ανάπτυξη των βακτηρίων, μειώνοντας έτσι τη φλεγμονή. Συνήθως λαμβάνονται καθημερινά για μια περίοδο τεσσάρων έως έξι μηνών και μετά τη μείωση ή τη διακοπή τους η ακμή βελτιώνεται. Το πιο ισχυρό απ’ αυτά τα φάρμακα είναι η ισοτρετινοΐνη. Συνήθως λαμβάνεται μία ή δύο φορές την ημέρα για 16 έως 20 εβδομάδες. Πιστεύεται ότι μειώνει σημαντικά το μέγεθος των σμηγματογόνων αδένων, έτσι ώστε να παράγουν πολύ λιγότερο σμήγμα, ενώ βοηθά στην πρόληψη των φραγμένων πόρων. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω η ανάπτυξη της ακμής που προκαλούν τα βακτηρίδια εμφανίζεται αισθητά μειωμένη. Ομως, η ισοτρετινοΐνη μπορεί να προκαλέσει γενετικές ανωμαλίες στα αναπτυσσόμενα έμβρυα των γυναικών που είναι έγκυες κατά τη λήψη του φαρμάκου. Οι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία δεν πρέπει να είναι έγκυες ούτε να μείνουν έγκυες όσο καιρό παίρνουν ισοτρετινοΐνη.
Συμβουλές πρόληψης της ακμής
Ιδού μερικές συμβουλές που μπορεί να βοηθήσουν στον έλεγχο της ακμής.
Μην το παρακάνετε με το πλύσιμο και μην τρίβετε σκληρά. Θυμηθείτε, η ακμή δεν προκαλείται από ακαθαρσίες. Δύο ήπιες πλύσεις την ημέρα είναι αρκετές. Ο υπερβολικός καθαρισμός μπορεί να αφήσει το δέρμα ερεθισμένο και ξηρό, κάνοντας τους αδένες να παράγουν περισσότερο σμήγμα, αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα να δημιουργηθούν σπυράκια.
Χρησιμοποιείτε προϊόντα χωρίς λάδι (oil-free). Τα απαλλαγμένα από λάδι προϊόντα βοηθούν το δέρμα γιατί δεν φράζουν τους πόρους.
Μην πιέζετε τα στίγματα και τα σπυράκια. Τα στίγματα και τα σπυράκια μπορούν να οδηγήσουν σε ακμή, φλεγμονές και μόνιμες ουλές αν τα τρίβετε και τα πιέζετε.
Μην αφήσετε την ακμή να καθορίσει ποιοι είστε. Κάνετε τα πράγματα που μπορείτε για να βελτιώσετε το δέρμα σας και στη συνέχεια επιστρέψετε στα πράγματα που σας κάνουν να διασκεδάζετε.