Φωτιά Μάτι: Το βαρύ ψυχικό φορτίο που κουβαλούν πυροσβέστες και διασώστες

Το σκίτσο ενός παιδιού που «αποκαθηλώνει» την αφίσα του τηλεοπτικού υπερήρωα από το δωμάτιό του, για να την αντικαταστήσει με εκείνη των πυροσβεστών έχει κατακλύσει το Διαδίκτυο. Οσο ο θαυμασμός της κοινής γνώμης για τους διασώστες είναι καθολικός, ας αναλογιστούμε το ψυχικό κόστος που καταβάλλουν. Πολλοί τούς παρομοιάζουν με βετεράνους του Βιετνάμ, που πέρασαν την υπόλοιπη ζωή τους στη σιωπή και σε απόσταση από ανθρώπους και καταστάσεις.

«Η αποστασιοποίηση των διασωστών στη διαχείριση της κρίσης είναι ένας φυσιολογικός μηχανισμός άμυνας σε μια μη φυσιολογική συνθήκη, μια απαραίτητη αντίδραση για να δρουν αποτελεσματικά και γρήγορα» εξηγεί στην «Κ» η νευροψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, δρ Αννα Πολεμικού, επιβεβαιώνοντας τη διάχυτη αίσθηση ότι η εθνική τραγωδία στην Αττική θα αφήσει το στίγμα της στον ψυχικό κόσμο των εμπλεκομένων. Στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος «Διαχείριση Κρίσεων» του ΕΚΠΑ, η διδάσκουσα δρ Αννα Πολεμικού μαζί με τον κ. Σπύρο Βανταράκη, μεταπτυχιακό τότε φοιτητή, νοσηλευτή και επαγγελματία διασώστη στο ΕΚΑΒ, εκπόνησαν το διάστημα Φεβρουαρίου-Μαρτίου 2018 την έρευνα «Αγχος θανάτου, πνευματική νοημοσύνη και μετατραυματική διαταραχή αποσυνδετικού τύπου σε Ελληνες επαγγελματίες διάσωσης: μια συγχρονική μελέτη». Στην έρευνα συμμετείχαν 182 πυροσβέστες και εργαζόμενοι στο ΕΚΑΒ στην περιφερειακή διοίκηση της Δυτικής Ελλάδας.

Εξ αυτών το 44,5% είχε εργαστεί στην αντιμετώπιση μαζικών καταστροφών με τουλάχιστον πέντε νεκρούς. Τραγική ειρωνεία ότι η μελέτη ξεκίνησε μήνες πριν από τις καταστροφικές πυρκαγιές, τα πορίσματα, ωστόσο, παρουσιάζονται αυτές τις μέρες σε διεθνές συνέδριο στον Καναδά.

Μετατραυματικό στρες

Οι απαντήσεις των διασωστών είναι αποκαλυπτικές σχετικά με την εμφάνιση μετατραυματικού στρες αποσυνδετικού χαρακτήρα, «μια διαγνωστική κατηγορία που έχει εσχάτως αναγνωριστεί από τη διεθνή κοινότητα», όπως διευκρινίζει η δρ Πολεμικού. Το 14,3% παρουσιάζει συμπτώματα της εν λόγω διαταραχής. Πρόκειται για τους ανθρώπους, που μετά την τραυματική εμπειρία, παραμένουν «απόντες», αν και φαινομενικά υγιείς. «Αποδεικνύεται ότι όσοι είχαν πιο οξυμένη πνευματική νοημοσύνη, είχαν δηλαδή τη δυνατότητα υπαρξιακού στοχασμού, πάσχουν έτι περαιτέρω, γιατί δεν μπορούν να αποδώσουν νόημα σε γεγονότα που τους ξεπερνούν», διευκρινίζει.

«Οταν πρέπει να σηκώσεις από το οδόστρωμα ένα νεκρό σώμα, καλείσαι να αποσυνδεθείς από το συναίσθημα», περιγράφει ο κ. Βανταράκης το απόσταγμα της 17χρονης εμπειρίας του. «Μετά πρέπει να μετουσιώσεις το “πάγωμα” σε κάτι άλλο, ιδανικά δημιουργικό, για να μη μετατραπεί μια μόνιμη κατάσταση». Ο ίδιος είχε εμπειρία από τις φωτιές στην Ηλεία, την οποία αναβίωσε μέσω των τηλεοπτικών πλάνων από το Μάτι. Για να ξορκίσει όσα έζησε, έδωσε κατατακτήριες στη νοσηλευτική, πήρε πτυχίο συμβούλου ψυχικής υγείας, ξεκίνησε το μεταπτυχιακό. «Ο καθένας μας βρίσκει διαφορετικές διεξόδους», διευκρινίζει. Χρειάζεται, όμως, καθοδήγηση από επαγγελματίες, όπως στο εξωτερικό. Πρόσφατα ξεκίνησε στην Ελλάδα η λειτουργία γραμμής ψυχολογικής υποστήριξης πυροσβεστών, για τους διασώστες όμως δεν υπάρχει κάτι ανάλογο.

«Το στερεότυπο του άκαμπτου και δυνατού άνδρα που υπηρετεί στα σώματα ασφαλείας είναι μια εικόνα που εγκλωβίζει» παρατηρεί η δρ Πολεμικού, «η αποσύνδεση εκδηλώνεται αρχικά για να προστατεύσει το άτομο από τα αρνητικά συναισθήματα, αλλά όταν διαιωνίζεται του στερεί εξίσου και τα θετικά».

kathimerini