Νέα εισήγηση του υπουργείου Πολιτισμού για επέκταση χαρακτηρισμού Παλαιών Καλντεριμιυών της Βέργας ως Μνημείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς
Σκαρίφημα των ΦτΒ με την αποτύπωση της διαδρομής
Σύμφωνα με πρόσφατη επιστολή της ΔΠΑΝΣΜ του ΥΠΠΟΑ προς τον Δήμο Καλαμάτας, κοινοποιούμενη στους “Φίλους της Βέργας”, προτείνεται στο ΚΣΝΜ η επέκταση χαρακτηρισμού των παραδοσιακών καλντεριμιών της Κάτω Βέργας έως την Άνω Βέργα και τον Αγ. Γεώργιο στο όρος Καλάθι, ως μνημείων της πολιτιστικής κληρονομιάς και ζητείται η άποψη του Δήμου.
Η νέα πρόταση χαρακτηρισμού της Δ/νσης Προστασίας & Αναστήλωσης Νεώτερων & Σύγχρονων Μνημείων (ΔΠΑΝΣΜ) προς το Κεντρικό Συμβούλιο Νεώτερων Μνημείων (ΚΣΝΣΜ), αποτελεί συμπλήρωση προηγούμενης Υπουργικής Απόφασης (ΦΕΚ ΑΑΠ/185/24-08-2015), με την οποία χαρακτηρίσθηκαν ως μνημεία 10 πέτρινα αλώνια – 3 λιθόστρωτα μονοπάτια και η πάνω βρύση στην Κάτω Βέργα Καλαμάτας, «διότι αποτελούν έργα λαϊκής αρχιτεκτονικής και παραδοσιακής τέχνης και κατασκευής, και είναι ιστορικά συνδεδεμένα με την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της περιοχής».
Το λιθόστρωτο “Μονοπάτι 3” στην προαναφερθείσα Υπουργική Απόφαση χαρακτηρισμού και το προς χαρακτηρισμό λιθόστρωτο μονοπάτι το οποίο συνδέει Κάτω Βέργα, Άνω Βέργα και Άγιο Γεώργιο, αποτελούν τμήματα του ενιαίου παλαιού μοναδικού μονοπατιού – κοινοτικού δρόμου που ανέκαθεν συνέδεε την Άνω Βέργα (πρώην Σέλιτσα) με την παραλία της Καλαμάτας, ακολουθώντας μια διαδρομή με υψομετρική διαφορά 1300 μέτρων περίπου. Αυτός ο ενιαίος παλαιός δρόμος βρίσκεται στην δυτική πλαγιά του Όρους Καλάθι (Μπορολίβας), το οποίο ανήκει στην οροσειρά του Ταϋγέτου.
Εκτιμάται ότι, από την Κάτω μέχρι την Άνω Βέργα το παλαιό λιθόστρωτο μονοπάτι έχει συνολικό μήκος 2,5 – 3 χλμ. περίπου και από την Άνω Βέργα μέχρι την Εκκλησία του Άγιου Γεώργιου περίπου 2,5 χλμ. Τα ήδη χαρακτηρισμένα παλαιά καλντερίμια της Κάτω Βέργας έχουν μήκος αθροιστικά περί το 1,5 χλμ.
Όσον αφορά την χρονολόγηση των εν λόγω μονοπατιών, αν και είναι πιθανό η αρχική τους κατασκευή και χάραξη να είναι παλαιότερες του 1830, η χρήση τους συνεχίστηκε κατά τα επόμενα χρόνια και η μορφή στην οποία διασώζονται τα ανάγει στα μετά το 1830 χρόνια και εντός του 19ου αιώνα, γι αυτό το ΚΣΝΜ και οι αρμόδιες Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ θεώρησαν ότι – όσον αφορά στην αποκατάσταση και την προστασία τους – πρέπει να χαρακτηρίζονται σαν νεώτερα μνημεία.
Η ΥΝΕΜΤΕ/ΔΕΠΝΙ εκτιμά ότι το λιθόστρωτο μονοπάτι «(…)έχει ιστορική και λειτουργική σημασία για τους κατοίκους της περιοχής και προσφέρεται για την ανάπτυξη του ορειβατικού τουρισμού λόγω του φυσικού κάλλους του τόπου. Προτείνεται για χαρακτηρισμό ως μνημείο για να προστατεύεται από τον Ν. 3028/02 στο όριο με τις εκατέρωθεν ιδιοκτησίες, όπως αυτό διαμορφώνεται από τα έργα υποδομής και τις με ξερολιθιά δομημένες μάντρες(…)».
Η ΔΠΑΝΣΜ εκτιμά ότι το εν θέματι παλαιό λιθόστρωτο μονοπάτι πρέπει να χαρακτηρισθεί ως νεώτερο μνημείο, γιατί διαθέτει αρχιτεκτονική και ιστορική αξία και αποτελεί ένα από τα μέσα για την ήπια και περιβαλλοντικά ορθή ανάπτυξη της περιοχής. Σε αυτό αναγνωρίζονται τα υλικά κα οι παραδοσιακές τεχνικές κατασκευής αντίστοιχων έργων, που εξακολούθησαν να εφαρμόζονται έως τα μέσα του 20 αιώνα, ενώ κατανοούνται οι δύσκολες για τους κατοίκους συνθήκες της ορεινής υπαίθρου και παράλληλα θαυμάζεται η επιδεξιότητα αυτοδίδακτων τεχνιτών και η προσπάθεια τους να ξεπεράσουν κάθε εμπόδιο, για να αναπτυχθεί η αγροτική παραγωγή, η επικοινωνία και το εμπόριο. Αναγνωρίζεται ότι η κατάσταση στην οποία διατηρούνται αυτά τα λιθόστρωτα μονοπάτια επιτρέπει την ικανοποιητική προστασία, συντήρηση και μελλοντική αποκατάστασή τους. Γίνεται δεκτό ότι πρόκειται για τη συνέχεια ενός ήδη χαρακτηρισθέντος μονοπατιού με ίδια χαρακτηριστικά, το οποίο κατ’ αναλογία πρέπει επίσης να χαρακτηριστεί ως μνημείο.
Συμπερασματικά, οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ εισηγούνται: “Τον χαρακτηρισμό ως μνημείου, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 6 παρ.1β του Ν.3028/2002, του παλαιού λιθόστρωτου μονοπατιού με τα πλευρικά του όρια, όπως σημειώνεται στο συνημμένο σχετικό ορθοφωτοχάρτη της περιοχής (ΕΓΣΑ 87) με σημεία κορυφών Μ,Ν,Ξ,Ο,Π,Ρ,Σ,Τ,Υ,Φ και Χ,Ψ,Ω, το οποίο συνέδεε τους οικισμούς της Κάτω Βέργας, της Άνω Βέργας και τον Άγιο Γεώργιο, του Δήμου Καλαμάτας, Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας, Περιφέρειας Πελοποννήσου, φερόμενης ιδιοκτησίας Δήμου Καλαμάτας, διότι αποτελεί τεκμήριο παραδοσιακής τεχνικής άμεσα συνδεδεμένο με τις μνήμες των κατοίκων της περιοχής, καθώς και της κοινωνικής, οικονομικής, πολιτιστικής και πολιτισμικής ανάπτυξης της περιοχής από τα μέσα του 19ου αιώνα έως τις αρχές του 20ου αιώνα.”
Κωνσταντίνος Α. Μαρκάκης
Ηλεκτρολόγος – Μηχανολόγος Μηχανικός
Εκπρόσωπος – Διαχειριστής