Δυτική Αττική, 4 μήνες μετά: Στο φως οι αμαρτίες στη Μάνδρα

Δεκάδες «αμαρτίες» παρελθόντων ετών στα ρέματα της Μάνδρας έρχονται συνεχώς στο φως. Ηδη η πολεοδομία Ελευσίνας έχει καταγράψει 26 μικρά και μεγάλα αυθαίρετα στα ρέματα Σούρες και Αγία Αικατερίνη, και όσες ενστάσεις έχουν μέχρι στιγμής υποβληθεί απορρίφθηκαν στο σύνολό τους. Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση του ίδιου του Δήμου Μάνδρας, που υποστήριξε ότι ο χώρος του αμαξοστασίου που χρησιμοποιούσε τις τελευταίες δεκαετίες δεν ήταν δικός του, προσπαθώντας να αποφύγει το πρόστιμο. Πάντως δεν λείπουν και… οι αμετανόητοι, που είτε έσπευσαν είτε επιδίωξαν να ξαναχτίσουν το αυθαίρετο που τους παρέσυρε το ρέμα.

Τέσσερις μήνες μετά την καταστροφή, οι κάτοικοι της Μάνδρας επισκευάζουν τις ζημιές ή, όπως στη φωτογραφία, «θωρακίζουν» τα σπίτια τους.

Μετά την καταστροφή του περασμένου Νοεμβρίου, τα συναρμόδια (για πολεοδομικά ζητήματα) υπουργεία Περιβάλλοντος και Εσωτερικών ζήτησαν από την πολεοδομία Ελευσίνας (όπου υπάγεται η Μάνδρα) να καταγράψει άμεσα τις παράνομες κατασκευές που είχαν χτιστεί μέσα στα δύο κυριότερα ρέματα της περιοχής, τις Σούρες και την Αγία Αικατερίνη.

Η πρώτη καταγραφή

Το πρώτο «πακέτο» περιελάμβανε 13 αυθαίρετα: κάποιες μικροπαρανομίες (λ.χ. μάντρες) και κάποιες σημαντικών διαστάσεων. Ανάμεσα σε αυτές ξεχωρίζουν:

• Μεγάλη επιχείρηση της περιοχής καθ’ υπέρβασιν της άδειάς της επεξέτεινε την αποθήκη της κατά 338 τετραγωνικά και έχτισε επιπλέον βοηθητικούς χώρους 216 τ.μ. Η εταιρεία είχε νομιμοποιήσει τις πολεοδομικές παρανομίες μέσω του ν.4178/13, παρότι αυτό δεν επιτρέπεται. Η ένστασή της απορρίφθηκε και οι Αρχές ζήτησαν τη μερική ανάκληση της οικοδομικής άδειας καθώς αποδείχθηκε ότι στα σχέδια… δεν αποτυπωνόταν πουθενά το ρέμα. Κατόπιν των εξελίξεων, ο ιδιοκτήτης της εταιρείας δεσμεύθηκε ότι θα κατεδαφίσει μόνος του τις παράνομες προσθήκες.

• Κέντρο διασκέδασης επεξέτεινε παράνομα (καθ’ υπέρβασιν της οικοδομικής του άδειας) κατά 696 τ.μ. τις ισόγειες εγκαταστάσεις του μέσα στις όχθες του ρέματος Σούρες. Επίσης είχε προσθέσει παράνομα μικρό υπόστεγο και άλλες βοηθητικές κατασκευές.

• Εταιρεία σούπερ μάρκετ έχτισε στις αποθήκες της στην περιοχή, καθ’ υπέρβασιν της οικοδομικής της άδειας, τοιχία από μπετόν μέσα στο ρέμα, τα οποία και νομιμοποίησε μέσω του 4178/13.

• Ιδιώτης έχτισε διώροφη κατοικία περίπου 100 τ.μ., τσιμέντωσε την αυλή και την περιτοίχισε μέσα στην όχθη του ρέματος, όλα παράνομα.

• Ιδιώτης μπάζωσε κομμάτι του ρέματος και δημιούργησε οικόπεδο το οποίο και περιέφραξε.

• Ιδιώτης έχτισε κτίριο 186 τ.μ. με προσθήκες 91 τ.μ., στέγαστρο και τοιχοποιία δίπλα στην όχθη του ρέματος Σούρες.

Η πιο… ειδυλλιακή από τις περιπτώσεις αυτές είναι εκείνη του Δήμου Μάνδρας – Ειδυλλίας, ο οποίος διατηρούσε σε μπαζωμένο κομμάτι του ρέματος το αμαξοστάσιό του – γραφεία 27 τ.μ., αποθήκες 678 τ.μ. και διάφορα στέγαστρα, όλα παράνομα. Η πολεοδομία Ελευσίνας επέβαλε στον δήμο πρόστιμο ανέγερσης αυθαιρέτου ύψους 458.000 ευρώ και διατήρησης 229.000 ευρώ. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο δήμος υπέβαλε ένσταση υποστηρίζοντας ότι το ακίνητο, έκτασης 10,5 στρεμμάτων, που χρησιμοποιούσε από το 1990, δεν του ανήκει, αλλά ότι αγοράστηκε το 1996 από τον Οργανισμό Εργατικής Κατοικίας. Και ότι ο δήμος δεν κατασκεύασε τα αυθαίρετα, αλλά ότι… τα βρήκε έτοιμα. Να σημειωθεί ότι η «Κ» επιχείρησε επανειλημμένως να έρθει σε επαφή με τη δήμαρχο της περιοχής Ιωάννα Κριεκούκη, ωστόσο δεν υπήρξε ανταπόκριση.

Οι παράνομες εγκαταστάσεις του αμαξοστασίου κατεδαφίστηκαν.

Η ένσταση που υπέβαλε ο δήμος, όπως και όλες οι αιτήσεις των εταιρειών και ιδιωτών στους οποίους επιβλήθηκαν πρόστιμα, απορρίφθηκε από το ΣΥΠΟΘΑ (Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων, όργανο της Αποκεντρωμένης Διοίκησης). Ο δήμος πάντως κατεδάφισε τις αυθαίρετες κατασκευές και έχει ήδη μεταστεγάσει αλλού το αμαξοστάσιο.

Τις προηγούμενες ημέρες οι πολεοδομικοί έλεγχοι επαναλήφθηκαν, καθ’ υπόδειξιν των επιθεωρητών Περιβάλλοντος. Εκτός από δύο συμπληρωματικές αυτοψίες στο ρέμα Σούρες, οι έλεγχοι κινήθηκαν στα «ανώτερα» κομμάτια των ρεμάτων. Κατέγραψαν επτά αυθαίρετες κατασκευές στο Σκυλόρεμα (έχει υποβληθεί μία ένσταση που δεν έχει ακόμη εξεταστεί) και ακόμα τέσσερις στο ρέμα Αγίας Αικατερίνης, κυρίως μάντρες και πρόχειρες κατασκευές.

Δεν έγινε μάθημα

Πάντως το ζητούμενο σε αυτές τις περιπτώσεις είναι κατά πόσον η καταστροφή λειτούργησε και εκπαιδευτικά, ως προς τις συνέπειες της καταπάτησης και του μπαζώματος των ρεμάτων στο κοινωνικό σύνολο. Υπό αυτή την οπτική, αξιοσημείωτες είναι δύο περιπτώσεις:

• Ιδιώτης είχε επεκτείνει παράνομα την ιδιοκτησία του μέσα στο ρέμα, προσθέτοντας μάντρα και μπάρμπεκιου. Το μπάρμπεκιου και η μάντρα παρασύρθηκαν από το ρέμα και ο ιδιοκτήτης τους απευθύνθηκε στις Αρχές ρωτώντας με ποιο τρόπο θα μπορούσε… να τα ξαναχτίσει.

• Την ίδια τύχη είχε παράνομη καντίνα στην κοίτη του ρέματος Σούρες. Εκεί όμως ο ιδιοκτήτης δεν μπήκε καν στη διαδικασία να ρωτήσει και… την ξαναέχτισε. Οι επιθεωρητές Περιβάλλοντος εντόπισαν τον αμετανόητο ιδιοκτήτη και του επιβλήθηκε πρόστιμο ανέγερσης και διατήρησης αυθαιρέτου.

Πάντως, όπως φάνηκε (και) σε αυτή την περίπτωση, αρκετοί ιδιοκτήτες παράνομων κατασκευών έσπευσαν τα προηγούμενα χρόνια να τις «νομιμοποιήσουν» μέσω των σχετικών ρυθμίσεων για τα αυθαίρετα, παρότι τυπικά αυτό δεν επιτρέπεται. Δυστυχώς οι σχετικές ρυθμίσεις είναι «δομημένες» με τέτοιο τρόπο, που είναι εύκολο να δηλωθεί ένα αυθαίρετο σε δάσος ή ρέμα (ίσως λίγο δυσκολότερα σε αιγιαλό), καθώς κανείς δεν ελέγχει την ακρίβεια των όσων δηλώνονται. Οι δηλώσεις γίνονται με ευθύνη του μηχανικού που τις συντάσσει, έλεγχοι δεν γίνονται και ακόμα κι αν ένας μηχανικός τελικά βρεθεί (λ.χ. από καταγγελία ή… ατυχία) ότι έχει χρησιμοποιήσει ψευδή στοιχεία, θα αντιμετωπίσει ασήμαντες κυρώσεις.

Τα σημάδια της καταστροφής υπάρχουν ακόμη στην πόλη

Σε κάθε οικοδομικό τετράγωνο θα συναντήσεις κάποιο συνεργείο. Ενας μάστορας αλλάζει τη βιτρίνα ενός άδειου καταστήματος. Δύο άλλοι «θωρακίζουν» την αυλή ενός σπιτιού χτίζοντας έναν ψηλό, ισχυρό μαντρότοιχο. Αλλος σοβατίζει, άλλος βάφει, άλλος κλείνει με τσιμέντο μια τρύπα στο πεζοδρόμιο, άλλος επανατοποθετεί μια πινακίδα. Η ίδια εικόνα και στους δρόμους. Στην είσοδο της πόλης, με τη μεγάλη μαρμάρινη επιγραφή «Δήμος Μάνδρας – Ειδυλλίας» συνεργείο του δήμου σκάβει και φυτεύει τα παρτέρια, που δείχνουν μόλις να έχουν ανακατασκευαστεί. Λίγο πιο πάνω, ένας γερανός κόβει μεγάλα δέντρα των οποίων οι ρίζες έχουν «ξεσκαφτεί».

Ενα βαν των ΕΛΤΑ έχει αναλάβει τον ρόλο ταχυδρομείου.

Τέσσερις μήνες μετά την καταστροφή, η Μάνδρα δίνει πλέον την εικόνα μιας «τακτοποιημένης» πόλης. Τα σημάδια, όμως, δεν γίνεται να σβήσουν τόσο γρήγορα, παρά τη φροντίδα των κατοίκων της. Στους κεντρικούς δρόμους, σε κάθε ανοιχτό κατάστημα (που ξεχωρίζει από τα ολοκαίνουργια πλαίσια αλουμινίου της βιτρίνας του) αντιστοιχούν δύο κλειστά, άδεια, ακόμα λασπωμένα. Μικρά κενά και φρεσκοστρωμένα οικόπεδα στο κέντρο της πόλης υποδεικνύουν τα σημεία όπου βρίσκονταν κάποια από τα σπίτια που κατέρρευσαν.

Μερικές πέτρινες μονοκατοικίες παραμένουν ακόμα μισογκρεμισμένες, άλλες με τις πόρτες ορθάνοιχτες, χωρίς τζάμια στα παράθυρα. Σε κάποιες μπορεί να λείπει ένας από τους τοίχους, δίνοντας στον περαστικό την απρόσμενη εικόνα ενός φτωχικού μπάνιου, μιας άδειας κρεβατοκάμαρας.

Αρκετά σπίτια στο κέντρο της Μάνδρας παραμένουν μισογκρεμισμένα.

Σε ολόκληρη τη Μάνδρα ακόμα σχηματίζονται μικροί λόφοι από τα απομεινάρια της καταστροφής. Μπάζα, είδη υγιεινής, σωλήνες, σαπισμένα έπιπλα, λασπωμένα υφάσματα που ήταν κάποτε κουρτίνες, σεντόνια, ρούχα. Η ίδια η καθημερινότητα είναι ακόμα προσαρμοσμένη στα νέα δεδομένα: για παράδειγμα, ένα βαν των ΕΛΤΑ μπροστά στην κεντρική πλατεία του δήμου, δίπλα στην εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης έχει αναλάβει ρόλο ταχυδρομείου. «Μα είναι δυνατόν να στέλνουν συστημένα γράμματα στη Μάνδρα, που πολλοί έχουν φύγει από τα σπίτια τους; Θέλουν να ταλαιπωρούν τον κόσμο;», εξανίσταται ο υπάλληλος, συμπάσχοντας στο δράμα μιας εκ των γυναικών που περιμένουν στη μικρή ουρά.

Με δεδομένη την προσπάθεια επαναφοράς μιας «κανονικότητας», τα ίχνη της ξεραμένης λάσπης στους τοίχους λειτουργούν ως υπενθύμιση του τι συνέβη μόλις πριν από τέσσερις μήνες. Τα ίχνη φθάνουν σε ύψος το ένα μέτρο στα κτίρια γύρω από το κέντρο της πόλης, ενώ στην οδό Κοροπούλη ακόμα και στα τρία ή και τέσσερα μέτρα. Είναι πραγματικά αδιανόητο το τι είχε συμβεί, πώς μια μικρή πόλη χωρίστηκε στα δύο από ένα ορμητικό ποτάμι που παρέσυρε τα πάντα, ακόμα και ανθρώπινες ζωές.

Περπατώντας στο κέντρο της Μάνδρας, βλέποντας το κλειστό σουπερμάρκετ «Γαλαξίας», αμέσως έρχονται στο μυαλό τα βίντεο που τράβηξαν με τα κινητά από τα μπαλκόνια τους οι κάτοικοι της περιοχής, με τα αυτοκίνητά τους να πλέουν σαν πλαστικά παιχνίδια και να παρασύρονται από το νερό. Τόσο, που η λαμπερή ημέρα μοιάζει σχεδόν ξένη σε όποιον είχε δει για πρώτη φορά τη Μάνδρα από τα δελτία ειδήσεων.

Κι όμως, οι «ψηφίδες» των αιτίων της καταστροφής βρίσκονται παντού. Μερικές φορές… κάτω από τα πόδια του παρατηρητικού επισκέπτη: η οδός Κοροπούλη, για παράδειγμα, είναι ασυνήθιστα πλατιά για έναν τόσο «σφιχτοδομημένο», χωρίς ρυμοτομία οικισμό. Είναι σχεδόν προφανές ότι χαράχθηκε εκεί όπου κάποτε περνούσε ρέμα.

Το ρέμα εμφανίστηκε

Ενα άλλο κομμάτι της εξήγησης βρίσκεται γύρω από τη Μάνδρα. Ο φιδωτός δρόμος (στην πραγματικότητα η παλαιά εθνική οδός) που οδηγεί στον οικισμό του Αγίου Σωτήρα έχει ανά σημεία μετατραπεί… σε μονόδρομο. Το ρέμα που πριν από χρόνια «εξαφανίστηκε» φαίνεται πλέον ξεκάθαρα (με την κοίτη του να φθάνει τα δέκα μέτρα) και έχει παρασύρει ό,τι βρέθηκε στον δρόμο του: μάντρες, αποθήκες, σπίτια, ακόμα και τον ίδιο τον δρόμο. Ως αποτέλεσμα, σε κάποια σημεία το οδόστρωμα κυριολεκτικά χάσκει στον αέρα, ενώ κάποιοι σηματοδότες που τοποθετήθηκαν προσωρινά διευθετούν την κυκλοφορία στα σημεία όπου έχει απομείνει μία λωρίδα κυκλοφορίας.

Στο «κενό» δίπλα στον δρόμο έχει επανατοποθετηθεί πρόσφατα αγωγός ύδρευσης, που προφανώς παρασύρθηκε, ενώ συνεργείο του ΟΤΕ «περνά» νέα καλώδια.

Οι καταστροφικές ανθρώπινες παρεμβάσεις είναι ορατές διά γυμνού οφθαλμού: αποθήκη μισογκρεμισμένη στο όριο της κοίτης, μάντρες «κομμένες» στον αέρα, ακόμα και τεράστιες εγκαταστάσεις logistics μέσα στην παλαιά κοίτη, αρκετά μέτρα χαμηλότερα από το επίπεδο του δρόμου.

Πίσω στη Μάνδρα, οι κάτοικοι προσπαθούν να γυρίσουν σελίδα. «Σκόνη, παντού σκόνη… Δεν τολμώ να ανοίξω τα παράθυρα», λέει μια ηλικιωμένη, που ξεπλένει –πιθανότατα για πολλοστή φορά– τον δρόμο μπροστά από το σπίτι της. «Κάποτε λέγαμε πότε θα βρέξει να καθαρίσει ο τόπος. Τώρα κάθε φορά που βρέχει τρέμουμε».

kathimerini